Ακμή

Τι είναι η ακμή;

Η ακμή είναι μια χρόνια πάθηση των τριχοσμηγματογόνων μονάδων, η οποία οφείλεται σε πολλούς παράγοντες.

Οι τριχοσμηγματογόνες μονάδες αποτελούνται κυρίως από τους σμηγματογόνους αδένες, οι οποίοι καταλήγουν στον θύλακο της τρίχας και μέσα σε αυτόν εκκρίνουν μια ελαιώδη ουσία, το σμήγμα. Ο θύλακος της τρίχας είναι ένα κανάλι μέσα στο οποίο αναπτύσσεται η τρίχα και αυτό με τη σειρά του καταλήγει στην επιφάνεια της επιδερμίδας σε ένα άνοιγμα, που ονομάζεται τριχοσμηγματικός πόρος.

Η ακμή είναι ιδιαίτερα συχνή. Συνήθως, αλλά όχι πάντα πρωτοεμφανίζεται κατά την εφηβεία. Δεν είναι όμως σπάνιες και οι περιπτώσεις πρωτοεμφάνισής της, μετά την ηλικία των 25-30 ετών.

Αν και οι άνδρες παρουσιάζουν συχνότερα τις βαριές μορφές ακμής, οι γυναίκες φαίνεται να ταλαιπωρούνται περισσότερα χρόνια με τη νόσο.

Παρατηρείται σε όλες τις φυλές, ίσως σε μικρότερο όμως ποσοστό στους Ασιάτες.

Πώς δημιουργείται η ακμή;

Η ακμή εμφανίζεται στις περιοχές του σώματος στις οποίες οι σμηγματογόνοι αδένες συνδυάζουν το μεγαλύτερό τους μέγεθος με την πιο έντονη δραστηριότητά τους, δηλαδή στο πρόσωπο και στον κορμό.

Για την εμφάνιση της ακμής παίζουν καθοριστικό ρόλο 4 παράγοντες:

1.  Υπερέκκριση σμήγματος.
   Η έκκριση σμήγματος αυξάνεται στην ακμή. Όσο βαρύτερη είναι η ακμή, τόσο μεγαλύτερη είναι και η παραγωγή σμήγματος
2. Απόφραξη του τριχοσμηγματικού πόρου.
   Αυξάνονται τα νεκρά κύτταρα μέσα στον θύλακο της τρίχας. Τα νεκρά κύτταρα ενώνονται με το αυξημένο σμήγμα, εμποδίζοντάς το να εκκριθεί στην επιφάνεια του δέρματος και εγκλωβίζοντάς το μέσα στον θύλακο της τρίχας και τους πόρους του δέρματος.
3. Αύξηση βακτηριδίου της ακμής.
   Μέσα στον τριχοσμηγματικό πόρο δημιουργείται ιδανικό περιβάλλον για τον πολλαπλασιασμό του προπιονικού βακτηριδίου της ακμής (p.acnes).
4. Δημιουργία φλεγμονής.
   Τέλος τα p.acnes μέσω ενζύμων που διαθέτουν, διασπούν τα λιπίδια του σμήγματος μετατρέποντάς τα σε ερεθιστικά και φαγεσωρογόνα λιπαρά οξέα, προκαλώντας με αυτόν τον τρόπο τη φλεγμονή.

Ποιες είναι οι αιτίες της ακμής;

• Η κληρονομικότητα. Οι περισσότεροι ασθενείς με ακμή έχουν τον ένα ή και τους δυο γονείς με ιστορικό ακμής.
• Ενδοκρινολογικοί παράγοντες.. Οι περισσότεροι ασθενείς με ακμή έχουν τον ένα ή και τους δυο γονείς με ιστορικό ακμής.
  • Τα ανδρογόνα, που είναι οι πλέον υπεύθυνες ορμόνες, αξίζει να σημειωθεί ότι τις περισσότερες φορές είναι ποιοτικά και ποσοτικά φυσιολογικά. Η ακμή εμφανίζεται κατά την εφηβεία και στην πραγματικότητα αποτελεί τον προάγγελο της εφηβείας. Τα ανδρογόνα διεγείρουν τους σμηγματογόνους αδένες έτσι ώστε να παράγουν περισσότερο σμήγμα.
  • Η θυροξίνη, είναι ορμόνη που παράγεται από τον θυρεοειδή αδένα και επίσης διεγείρει τους σμηγματογόνους αδένες να παράγουν σμήγμα.
• Τα Φάρμακα. Το Λίθιο (αντιψυχωτικό-σταθεροποιητής διάθεσης) ,η φαινυτοϊνη (αντιεπιληπτικό),η ισονιαζίδη (αντιφυματικό),τα ανδρογόνα, τα αναβολικά, μπορεί να προκαλέσουν την εμφάνιση ακμής. Η κορτιζόνη κυρίως όταν εφαρμόζεται τοπικά αλλά μερικές φορές και η λήψη της από το στόμα, μπορεί να προκαλέσει ακμή . Η έναρξη ή διακοπή των αντισυλληπτικών.
• Τα Καλλυντικά. Στο παρελθόν ιδίως, πολλά καλλυντικά περιείχαν φαγεσωρογόνα υλικά υπεύθυνα για την εμφάνιση της ακμής, όπως βαζελίνη και λανολίνη..
• Το άγχος μπορεί να προκαλέσει έξαρση ή επιδείνωση της ακμής, πιθανώς μέσω αύξησης της σμηγματόρροιας (υπερέκκριση σμήγματος).
• Η έντονη έκθεση στον ήλιο. Υπάρχει μια μορφή ακμής, η θερινή ακμή (acne aestivalis ή Majorca acne) η οποία εμφανίζεται το καλοκαίρι μετά από έκθεση στον ήλιο και εντοπίζεται κυρίως σε ώμους, βραχίονες και στέρνο.
• Το τροπικό κλίμα. Η τροπική ακμή εμφανίζεται με πολύ έντονες βλάβες ακμής σε άτομα που πηγαίνουν σε χώρες με τροπικό κλίμα και σε εργαζομένους σε εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες.
• Η χρόνια έκθεση κατά την εργασία σε διάφορα υλικά όπως μηχανέλαια, πετρελαιοειδή, πίσσα, μπορεί να δημιουργήσει βλάβες ακμής.
• Τα εφαρμοστά ενδύματα μπορεί να συμβάλουν στην απόφραξη των τριχοσμηγματοφόρων πόρων. Άτομα που φοράνε εφαρμοστά jeans μπορεί να αναπτύξουν ακμή στους γλουτούς και στους μηρούς. Η δακτυλική πίεση των βλαβών της ακμής, όπως και η εφαρμογή πίεσης στο δέρμα κατά την τηλεφωνική συνομιλία, είναι σημαντικοί και συχνά μη αναγνωριζόμενοι επιβαρυντικοί παράγοντες.

Δεν υπάρχει ωστόσο καμία απολύτως απόδειξη ότι η σοκολάτα ή οι λιπαρές τροφές μπορούν να προκαλέσουν ακμή

Ποιες είναι οι δερματικές βλάβες της ακμής;

Κλειστοί- λευκοί φαγέσωρες: Είναι λευκά στίγματα στην επιφάνεια της επιδερμίδας. Είναι οι πρώτες βλάβες της νόσου και μερικές φορές και οι μοναδικές.

Ανοιχτοί φαγέσωρες: Μαύρα στίγματα.

Βλατίδες: Είναι μικρά ροζ εξογκώματα, διαμέτρου μικρότερης των 5 χιλιοστών, που είναι ευαίσθητα στο άγγιγμα.

Φλύκταινες: Κόκκινα εξογκώματα με πύον στην κορυφή. Πρόκειται για τα «κλασικά σπυράκια» της ακμής.

Οζίδια: Είναι μεγάλα και συνήθως επώδυνα.

Κύστεις: Μεγάλες, επώδυνες βαθιά στο δέρμα βλάβες.

Συρίγγια και ουλές: Δημιουργούνται με την αλλεπάλληλη ρήξη και επιθηλιοποίηση των κύστεων.

Πόσο σοβαρή είναι η ακμή μου;

Υπάρχουν πέντε βασικοί κλινικοί τύποι ακμής.

1. Φαγεσωρική ακμή: Φαγέσωρες ανοικτοί, (μαύρα στίγματα) και φαγέσωρες κλειστοί (μικρά λευκά στίγματα) χαρακτηρίζουν αυτή την μορφή ακμής η οποία θεωρείται και αντιμετωπίζεται ως μια ήπια μορφή ακμής.

2. Βλατιδοφλυκταινώδης ακμή: Εκδηλώνεται με την εμφάνιση βλατίδων (μικρά ροζ εξογκώματα), ή φλύκταινων (κόκκινα σπυράκια που συνήθως συνοδεύονται από πύον στην κορυφή τους) και αποτελεί μια μέτρια μορφή ακμής.

3. Βλατιδοοζώδης ακμή: Χαρακτηρίζεται από τη συνύπαρξη βλατίδων και οζιδίων (μεγάλα και επώδυνα σπυράκια κάτω από το δέρμα). Είναι μια μέτρια προς σοβαρή μορφή ακμής.

4. Kυστική ακμή: Χαρακτηρίζεται από την παρουσία κύστεων οι οποίες είναι επώδυνες βλάβες, μεγαλύτερες σε σχέση με τα οζίδια που βρίσκονται βαθιά στο δέρμα. Αυτή είναι μια σοβαρή μορφή ακμής που συνήθως αφήνει έντονα σημάδια στο δέρμα και πολλές φορές “ψυχολογικό πόνο”.

5. Ουλωτική ακμή: Εκδηλώνεται στη φάση αποδρομής των φλεγμονωδών βλαβών (βλατίδων- φλύκταινων- κύστεων) και χαρακτηρίζεται από την παρουσία ατροφικών ουλών κυρίως στο πρόσωπο, αλλά και υπερτροφικών ουλών κυρίως στον κορμό.

Πόσο διαρκεί η ακμή;

Συνήθως η κοινή ακμή αυτοπεριορίζεται μετά από μακρά περίοδο 4-12 ετών, κατά την οποία παρουσιάζει εξάρσεις και υφέσεις.

Στατιστικά, στο μεγαλύτερο ποσοστό των περιπτώσεων η ακμή παύει να απασχολεί στα μέσα περίπου της 3ης δεκαετίας της ζωής (μεταξύ 20 και 30 ετών).Ορισμένες γυναίκες όμως εμφανίζουν ακμή στην ηλικία των 25 ετών χωρίς να ανευρίσκεται κανένα ορμονικό πρόβλημα.

Σε ένα ποσοστό 10% των ασθενών με ακμή, η νόσος παρατείνεται και μετά το 40ο έτος της ηλικίας.

Είναι κοινή παρατήρηση ότι εξάρσεις παρατηρούνται φθινόπωρο και χειμώνα, σε περιόδους έντονου stress και πριν την έναρξη της εμμήνου ρύσης.

Γιατί να θεραπεύσω την ακμή μου;

Η πάθηση της ακμής συνοδεύεται τόσο από μύθους σχετικά με την εμφάνισή της, όσο και από «γιατροσόφια» για τη θεραπεία της.

Τα πιο συνηθισμένα από αυτά τα εξής:

• Δίνεται πολύ μεγάλη έμφαση στον συχνό καθαρισμό του δέρματος με “ειδικά σαπούνια” σαν να πρόκειται για “τη νόσο των ακαθάρτων”.
• Συστήνονται “ειδικές δίαιτες” ενώ δεν έχει αποδειχτεί καμία αιτιολογική συνάφεια μεταξύ συγκεκριμένης διατροφής και ακμής.
• Πολύ συχνά ακούγεται το χωρίς επιστημονική θεμελίωση απόφθεγμα: “ θα τελειώσουν όλα μετά την εφηβεία”.
• Ο δερματολόγος γνωρίζει ότι αφήνοντας την ακμή χωρίς θεραπεία υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να μείνουν μόνιμες ουλές και δυσχρωμίες. Η θεραπεία της ακμής ενισχύει την αυτοεκτίμηση του ατόμου και πλέον υπάρχουν πολλές θεραπείες που μπορούν να αντιμετωπίσουν κάθε είδος ακμής.

Πώς θεραπεύεται η ακμή;

Σκοπός της θεραπείας είναι να εξαλειφθούν οι βλάβες της ακμής έτσι ώστε να αποφευχθεί η δημιουργία μόνιμων ουλών και δυσχρωμιών.

Ο δερματολόγος αναλόγως τον τύπο της ακμής, το πόσο σοβαρή είναι, την ηλικία του ασθενούς, το φύλο του, την εποχή του χρόνου και το βαθμό επίδρασης της ακμής στη ζωή του ατόμου, θα συμβουλεύσει τον ασθενή για το είδος της θεραπείας που μπορεί να ακολουθήσει.

Ήπια και μέτρια ακμή συνήθως ανταποκρίνονται σε τοπική θεραπεία. Για τη σοβαρή ακμή συχνά γίνεται συνδυασμός τοπικής και συστηματικής αγωγής.

• Γενικά μέτρα υγιεινής: σωστός καθαρισμός του δέρματος με μη ερεθιστικά προϊόντα και χρήση κατάλληλων καλλυντικών για το μακιγιάζ.
• Τοπική θεραπεία:
  • Τοπικά αντιβιοτικά. Κλινδαμυκίνη ή ερυθρομυκίνη, σε λοσιόν ή σε γέλη που αποσκοπούν στη μείωση του βακτηριδίου της ακμής.
  • Υπεροξείδιο του βενζοϋλίου, σε μορφή γέλης. Επαλείφεται συνήθως το βράδυ. Έχει αντιβακτηριδιακή και κερατολυτική δράση. Ως ανεπιθύμητες ενέργειες έχουν αναφερθεί ο ερεθισμός και η έντονη ξηρότητα του δέρματος.
  • Αζελαϊκό οξύ, σε μορφή κρέμας και γέλης. Ασκεί αντιφλεγμονώδη και κερατολυτική δράση.
  • Ρετινοϊκό οξύ (τρετινοΐνη, αδαπαλένη), αποτελούν την ισχυρότερη τοπική αγωγή. Αντιμετωπίζουν τους φαγέσωρες και τις φλεγμονές. Χρησιμοποιούνται συνήθως το βράδυ, διότι μπορεί να προκαλέσουν φωτοευαισθησία.
• Συστηματική αγωγή.
  Χρησιμοποιείται μόνη της ή σε συνδυασμό με την τοπική αγωγή.
  • Αντιβιοτικά: Μινοκυκλίνη, Δοξυκυκλίνη. Στόχος της αγωγής είναι να καταπολεμήσει τα βακτηρίδια της ακμής που προκαλούν φλεγμονή. Ο χρόνος που πρέπει να χορηγηθούν έτσι ώστε να υπάρξει το επιθυμητό αποτέλεσμα είναι 6-12 μήνες.
  • Ορμονική θεραπεία.Αυτή η αγωγή γίνεται μόνο στις γυναίκες και χρησιμοποιείται κυρίως ο συνδυασμός αντιανδρογόνων-οιστρογόνων για 8-12 μήνες. Σκοπός της είναι να ρυθμιστούν οι ορμόνες που προκαλούν αύξηση της έκκρισης του σμήγματος.
  • Ισοτρετινοΐνη.Είναι ένα παράγωγο της βιταμίνης Α το οποίο αναστέλλει την υπερβολική έκκριση σμήγματος, μειώνει τον πληθυσμό του βακτηριδίου της ακμής και δρα άμεσα στη φλεγμονή. Εδώ και 30 χρόνια αποτελεί την πλέον αποτελεσματική θεραπεία για την ακμή, με εντυπωσιακά αποτελέσματα στο δέρμα. Η αγωγή διαρκεί κατά μέσο όρο 6 μήνες. Η πιο κατάλληλη εποχή για την έναρξή της είναι το φθινόπωρο, διότι το καλοκαίρι με την ηλιοφάνεια, προκαλεί ενίοτε φωτοευαισθησία. Φυσικά αν ο δερματολόγος κρίνει απαραίτητη την έναρξη της αγωγής την καλοκαιρινή περίοδο, αυτό μπορεί να γίνει χρησιμοποιώντας αντιηλιακή κρέμα και λαμβάνοντας μέτρα ηλιοπροστασίας.
    Η σοβαρότερη ανεπιθύμητη ενέργεια της ισοτρετινοΐνης είναι οι βλάβες που μπορεί να προκαλέσει στο έμβρυο και για αυτόν τον λόγο πρέπει να αποφευχθεί η σύλληψη κατά τη διάρκεια της αγωγής, όπως και για τους επόμενους 3 μήνες μετά το τέλος της. Επίσης αντενδείκνυται η έντονη γυμναστική κατά τη διάρκεια της θεραπείας και η συγχορήγηση αντιβιοτικών από το στόμα της οικογένειας των τετρακυκλινών .

Άλλες θεραπείες είναι:

• Τα χημικά peelings, που χρησιμοποιούνται τόσο για τη θεραπεία της ενεργής ακμής, όσο και για την αντιμετώπιση των ουλών και των δυσχρωμιών που μπορεί να αφήσει στο πέρασμά της.
• Τα Άλφα –Υδρόξυ-οξέα (AHA), με γνωστότερο όλων το γλυκολικό οξύ και το Σαλικυλικό οξύ το οποίο ανήκει στα Β- Υδρόξυ- συνιστώνται σε άτομα με ήπια ακμή, λιπαρό δέρμα, με θαμπή όψη και ελαφριές δυσχρωμίες.
  Το TCA διεισδύει βαθύτερα στο δέρμα προκαλώντας «ξεφλούδισμα» (απολέπιση) της επιδερμίδας που φέρει τα σημάδια, συντελώντας στην εμφάνιση νέου και πιο λείου δέρματος. Είναι πολύ αποτελεσματικό στις ουλές της ακμής όπως και στις δυσχρωμίες.

• Εμφυτεύματα κολλαγόνου ή υαλουρονικού οξέως χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση των ουλών της ακμής. Οι ουλές αυτές βρίσκονται κάτω από το δέρμα (όπως και οι ουλές της ανεμευλογιάς) με αποτέλεσμα να τραβάνε προς τα κάτω την επιδερμίδα που τις καλύπτει και έτσι να σχηματίζονται βαθουλώματα (εντυπώματα). Το κολλαγόνο και το υαλουρονικό οξύ μπορούν να γεμίσουν αυτά τα βαθουλώματα. Για την θεραπεία αυτή χρειάζονται επανειλημμένες επισκέψεις στο δερματολόγο.
• Microneedling δηλαδή μικρονυγμοί του δέρματος. Πρόκειται για μια μη επεμβατική μέθοδο διέγερσης του κολλαγόνου, η οποία γίνεται μέσω ειδικής συσκευής dermaroller ή pen. Το dermaroller είναι μια συσκευή χειρός η οποία διαθέτει στην άκρη της έναν κύλινδρο με πολλές λεπτές ακίδες οι οποίες έχουν βάθος 0,5-1,5 χιλιοστά. Το pen είναι η εξέλιξη των dermaroller. Είναι ένα μηχάνημα που μοιάζει σαν μια μεγάλη πένα η οποία στην άκρη της έχει 12 ή και περισσότερες πολύ λεπτές βελόνες. Οι βελόνες αυτές διεισδύουν στο δέρμα κατακόρυφα έως και 100 φορές ανά δευτερόλεπτο σε βάθος που κυμαίνεται μεταξύ 0,25-3,0 χιλιοστά ανάλογα με την περιοχή που θεραπεύουμε. Πρακτικά, οι βελόνες προκαλούν πολλαπλούς ελεγχόμενους μικροτραυματισμούς στο δέρμα που προκαλεί την παραγωγή ελαστίνης και κολλαγόνου και έχει ως αποτέλεσμα την αισθητική αποκατάσταση των ουλών της ακμής.
• Fractional lasers.
  • Επεμβατικά laser (laser CO2) συνήθως εφαρμόζονται υπό τοπική αναισθησία προκαλώντας μια ελεγχόμενη εξάχνωση των ιστών και ακόλουθη ανάπλαση του δέρματος. Η θεραπεία αυτή προκαλεί μια διάχυτη ερυθρότητα στην περιοχή όπου έχει εφαρμοστεί το laser, η οποία, διαρκεί έως και 7 ημέρες. Μέχρι την πλήρη αποκατάσταση του δέρματος είναι απαραίτητο, το δέρμα να προστατεύεται από τον ήλιο.
  • Μη επεμβατικά laser Erbium τα οποία χωρίς να προκαλέσουν έντονη θερμική βλάβη στους ιστούς, αφαιρούν ομοιόμορφα τα επιφανειακά τμήματα της επιδερμίδας και του δέρματος.
    Με τα fractional lasers βελτιώνονται οι υπολειμματικές ουλές ακμής και γενικά η υφή του δέρματος.