Οι ακτινικές ή ηλιακές υπερκερατώσεις (solar ή actinic keratosis) είναι συνηθισμένες βλάβες που εμφανίζονται σε μέρη του σώματος τα οποία εκτίθενται συστηματικά στην ηλιακή ακτινοβολία, όπως είναι το πρόσωπο και η ράχη των χεριών

Τι είναι οι ακτινικές υπερκερατώσεις;

Οι ακτινικές ή ηλιακές υπερκερατώσεις (solar ή actinic keratosis) είναι συνηθισμένες βλάβες που εμφανίζονται σε μέρη του σώματος τα οποία εκτίθενται συστηματικά στην ηλιακή ακτινοβολία, όπως είναι το πρόσωπο και η ράχη των χεριών.

Για την εμφάνισή τους απαιτείται μακροχρόνια έκθεση στον ήλιο, δηλαδή μακροχρόνια αθροιστική βλαπτική δράση της ηλιακής ακτινοβολίας και ανοιχτόχρωμο δέρμα. Γι’ αυτόν τον λόγο εμφανίζονται συχνότερα σε άτομα που έχουν δουλέψει για μεγάλα χρονικά διαστήματα σε εξωτερικούς χώρους, καθώς και στα φαλακρά σημεία του τριχωτού της κεφαλής σε άνδρες χωρίς μαλλιά.

Εμφανίζονται συνήθως μετά την ηλικία των 50 ετών και αυξάνονται σε αριθμό όσο περνούν τα χρόνια.

Οι βλάβες αυτές θεωρούνται προκαρκινικές διότι με την πάροδο των ετών ορισμένες από αυτές μπορούν να μετατραπούν σε ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα.

Πώς εμφανίζονται;

Εκδηλώνονται με τη μορφή πολλαπλών, μικρών (3mm έως 1cm) ροζ περιοχών του δέρματος, οι οποίες καλύπτονται από καλά προσκολλημένα λευκωπά ή κιτρινωπά λέπια. Το δέρμα είναι λεπτό, ατροφικό με διεσταλμένα αγγεία. Οι βλάβες εντοπίζονται ευκολότερα με την ψηλάφηση, δηλαδή με το άγγιγμα, παρά με την επισκόπηση, δηλαδή με το μάτι.

Οι ακτινικές υπερκερατώσεις εντοπίζονται συνήθως στις ακάλυπτες από ρούχα περιοχές του σώματος, δηλαδή το πρόσωπο, τον λαιμό, τα χέρια και τις φαλακρές περιοχές του τριχωτού κεφαλής στους άνδρες.

Όταν οι ακτινικές υπερκερατώσεις εντοπίζονται στα χείλη, τότε έχουμε την ακτινική ή ηλιακή χειλίτιδα. Αυτή εμφανίζεται στο κάτω χείλος, σε άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα, μετά από μακροχρόνια έκθεση στον ήλιο χωρίς αντιηλιακή προστασία. Το κάτω χείλος εμφανίζεται λευκορόδινο, με λεία επιφάνεια, η οποία παρουσιάζει διαβρώσεις και λέπια. Τα λέπια απομακρύνονται εύκολα αλλά ξανασχηματίζονται.

Είναι επικίνδυνες;

Οι ακτινικές υπερκερατώσεις είναι προκαρκινικές βλάβες. Με την πάροδο των ετών υπάρχει η δυνατότητα να μετατραπούν σε ένα είδος καρκίνου, το ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα. Υπολογίζεται ότι ένας άνθρωπος με πολλαπλές ακτινικές υπερκερατώσεις έχει 10 με 15% πιθανότητα να αναπτύξει ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα σε μια από αυτές.

Όσον αφορά την ακτινική χειλίτιδα, αν δεν αντιμετωπισθεί άμεσα, μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη ακανθοκυτταρικού καρκινώματος, το οποίο μπορεί να γίνει πολύ επιθετικό με άσχημη πρόγνωση για τη βιωσιμότητα του ατόμου.

Μπορούν να θεραπευτούν;

Η θεραπεία των ακτινικών υπερκερατώσεων βασίζεται, στην απομάκρυνση των ανώμαλων κυττάρων του δέρματος, τα οποία μπορούν να εξελιχθούν σε καρκίνο και στην ακόλουθη δημιουργία νέου δέρματος από κύτταρα που βρίσκονται σε βαθύτερα στρώματα και έχουν διαφύγει από την βλαβερή επίδραση του ήλιου.

Η θεραπεία μπορεί να γίνει με έναν από τους ακόλουθους τρόπους, αλλά και με συνδυασμό τους.

Κρυοθεραπεία με υγρό άζωτο, παγώνει τη βλάβη η οποία εν συνεχεία αποβάλλεται. Δεν απαιτείται αναισθησία, καθώς το υγρό άζωτο εφαρμόζεται με μια συσκευή σπρέι που ψύχει τις βλάβες. Μπορεί να δημιουργηθούν φλύκταινες, δηλαδή φυσαλίδες με υγρό, οι οποίες σιγά σιγά ξηραίνονται, εμφανίζουν κρούστα η οποία πέφτει σε 2 περίπου εβδομάδες.

Χειρουργική αφαίρεση με Laser CO2, με αυτή τη μέθοδο η ακτίνα laser, στοχεύοντας στη βλάβη, την κόβει δίχως να προκαλέσει αιμορραγία. Αποτελεί την καλύτερη επιλογή για τις περιπτώσεις εκτεταμένης ακτινικής χειλίτιδας και για τα άτομα που παίρνουν αντιπηκτική αγωγή.

Απόξεση και καυτηριασμός, προτιμάται στις παχύτερες υπερκερατώσεις.

Χειρουργική αφαίρεση με ακόλουθη βιοψία, αυτή γίνεται κυρίως στις βλάβες στις οποίες υπάρχει η υποψία ότι έχουν ήδη εξελιχθεί σε καρκίνωμα.

Εφαρμογή τοπικών σκευασμάτων:

  • Κρέμα ή υγρό 5-φθουροουρακίλης (5-FU). Εφαρμόζεται τρίβοντας απαλά τις βλάβες 2 φορές την ημέρα για 3 έως 5 εβδομάδες. Αρχικά εμφανίζεται ερυθρότητα και έπειτα ακολουθεί αίσθημα καύσου. Μπορεί να δημιουργηθούν φυσαλίδες με υγρό και στο τέλος να σχηματιστούν κρούστες. Ο ασθενής πρέπει να εξετάζεται ανά 2 εβδομάδες κατά τη διάρκεια αυτής της θεραπευτικής αγωγής.
  • Γέλη ingenol mebutate. Είναι μια σύντομη θεραπεία 3 ημερών, η οποία προτείνεται σε περιπτώσεις με πολλές ακτινικές υπερκερατώσεις. Κατά τη διάρκεια της αγωγής, μπορεί να εμφανιστούν τοπικές δερματικές αντιδράσεις, όπως ερύθημα, οίδημα, δημιουργία φυσαλίδων και εξελκώσεων. Όσο περισσότερες οι ακτινικές υπερκερατώσεις τόσο πιο έντονος ερεθισμός δημιουργείται μετά την εφαρμογή αυτής της γέλης.
  • Κρέμα ιμικουιμόδης. Αυτή η κρέμα διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα να παράγει ιντερφερόνη, μια ουσία που καταστρέφει τα προκαρκικνικά και καρκινικά κύτταρα. Αλείφεται στις βλάβες 2 φορές την εβδομάδα, το βράδυ, για 4-6 εβδομάδες. Συνήθως είναι καλά ανεκτή αλλά σε ορισμένους ασθενείς μπορεί να προκαλέσει ερυθρότητα εξελκώσεις και πόνο.

Φωτοδυναμική θεραπεία. Εφαρμόζεται στη περιοχή του δέρματος με ακτινικές υπερκερατώσεις μια φωτοευαισθητοποιός φαρμακευτική ουσία η 5-ALA και στη συνέχεια εκτίθεται το δέρμα σε τεχνητή πηγή φωτός, η οποία ενεργοποιεί το 5-ALA με αποτέλεσμα να καταστρέφονται επιλεκτικά οι βλάβες.

Οι άνθρωποι με ακτινικές υπερκερατώσεις θα πρέπει να εξετάζονται τακτικά από τον δερματολόγο 1-2 φορές τον χρόνο διότι είναι σχεδόν βέβαιο ότι ένας ασθενής με ακτινικές υπερκερατώσεις θα εμφανίσει νέες βλάβες.

Οι ασθενείς πρέπει να χρησιμοποιούν επαρκή ποσότητα αντιηλιακού το οποίο είναι καλό να εφαρμόζεται 2 ώρες πριν την ηλιακή έκθεση και να ανανεώνεται κάθε 2 ώρες σε περίπτωση παραμονής σε εξωτερικούς χώρους. Επίσης, πρέπει να φορούν ενδύματα που θα τους προστατεύουν από τον ήλιο, ώστε να αποφευχθεί η περαιτέρω βλάβη του δέρματος.

Κοινοποίηση: