Τι είναι;
Η ανδρογενετική αλωπεκία είναι γνωστή και ως κληρονομική αραίωση των μαλλιών ή φαλάκρα. Είναι η πιο κοινή αιτία τριχόπτωσης και είναι υπεύθυνη για το 95% των τριχοπτώσεων στους άνδρες, παρόλο που εκδηλώνεται και σε άνδρες και σε γυναίκες.
Στους άνδρες ξεκινά μεταξύ 20 και 30 ετών και στην ηλικία των 40 βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Όσον αφορά τις γυναίκες, ξεκινά αργότερα και στην ηλικία των 50 ετών είναι ήδη εμφανής, παρατηρείται συχνότερα στις εργαζόμενες γυναίκες και η επίπτωσή της αυξάνεται σημαντικά μετά την εμμηνόπαυση.
Στην ηλικία των 70 ετών περίπου το 80% των ανδρών και περισσότερο από το 40% των γυναικών παρουσιάζει ανδρογενετική αλωπεκία.
Ποια είναι η αιτία της ανδρογενετικής αλωπεκίας;
Η αιτία της ανδρογενετικής αλωπεκίας είναι η κληρονομική προδιάθεση. Πιο συγκεκριμένα, υπάρχει ένα ένζυμο η 5 α-αναγωγάση, η παρουσία του οποίου ρυθμίζεται από γονίδια και κληρονομείται και από τους δύο γονείς. Η 5 α-αναγωγάση, έχει την ιδιότητα να μετατρέπει την τεστοστερόνη, στο ισχυρό παράγωγό της τη διϋδροτεστοστερόνη (DHT), που δρα στον θύλακο της τρίχας, ο οποίος αρχίζει να παράγει όλο και λεπτότερες τρίχες έως ότου καταλήξει να παράγει μόνο χνούδι.
Η ποσότητα του ενζύμου αυτού στους τριχικούς θυλάκους και ο τρόπος κατανομής του στο τριχωτό της κεφαλής, είναι υπεύθυνοι τόσο για την ηλικία έναρξης της ανδρογενετικής αλωπεκίας όσο και για τον ρυθμό της απώλειας των μαλλιών και την έκταση που θα πάρει το πρόβλημα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η τεστοστερόνη, που υπάρχει σε αφθονία στους άνδρες και παράγεται από τους όρχεις, βρίσκεται στα ίδια επίπεδα σε αυτούς που θα εκδηλώσουν ανδρογενετική αλωπεκία αλλά και στους υπόλοιπους, συνεπώς είναι εσφαλμένη η γενική άποψη που κυκλοφορεί ότι θα εμφανίσουν ανδρογενετική αλωπεκία οι άνδρες με περισσότερη τεστοστερόνη.
Σχετικά με τις γυναίκες, και αυτές έχουν τεστοστερόνη, σε χαμηλότερα όμως επίπεδα συγκριτικά με τους άνδρες. Στις γυναίκες, φαίνεται πως εκτός από την τεστοστερόνη άλλα ανδρογόνα, πιο συγκεκριμένα η ανδροστενενδιόνη και η θειϊκή διϋδροεπιανδροστερόνη, μετατρέπονται σε διϋδροτεστοστερόνη, η οποία είναι η αιτία της αλωπεκίας.
Πώς εκδηλώνεται η ανδρογενετική αλωπεκία στους άνδρες και στις γυναίκες;
Η ανδρογενετική αλωπεκία έχει διαφορετική κλινική εικόνα στους άνδρες συγκριτικά με τις γυναίκες.
Στους άνδρες, η εξέλιξη της αλωπεκίας μετριέται με την κλίμακα του Hamilton (στάδια κατά Hamilton)
Αρχικά η αραίωση των μαλλιών γίνεται εμφανής από την υποχώρηση της μέτωποκροταφικής γραμμής και αραιώνουν τα μαλλιά στην κορυφή της κεφαλής. Προοδευτικά με αργό ή γρήγορο ρυθμό μπορεί να ενωθούν όλες οι άτριχες περιοχές του κεφαλιού και να προκύψει η χαρακτηριστική κλινική εικόνα της «φαλάκρας του Ιπποκράτη».
Φαίνεται ότι όσο νωρίτερα ξεκινήσει η εμφάνιση της αλωπεκίας και όσο πιο βεβαρημένο κληρονομικό ιστορικό υπάρχει (και οι δύο γονείς με ανδρογενετική αλωπεκία) τόσο πιο έντονη εξέλιξη θα έχει η αλωπεκία.
Στις γυναίκες αντίστοιχα, η εξέλιξη της ανδρογενετικής αλωπεκίας μετριέται με την κλίμακα του Ludwig (στάδια κατά Ludwig)
Τα μαλλιά των γυναικών, σε αντίθεση με τους άνδρες, παραμένουν γύρω από το μέτωπο, ενώ σταδιακά αρχίζει να αδειάζει η κορυφή του κεφαλιού.
Σημαντικό είναι να τονισθεί ότι, αν σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας η εικόνα της ανδρογενετικής αλωπεκίας συνυπάρχει με έντονη σμηγματορροϊκή δερματίτιδα του τριχωτού κεφαλής, σοβαρή ακμή, δασυτριχισμό και δυσμηνόρροια, τότε η αιτία όλων μπορεί να είναι μια ορμονολογική διαταραχή, όπως οι πολυκυστικές ωοθήκες.
Υπάρχει θεραπεία;
Ανεξάρτητα από την ηλικία ή το φύλο, έχει φανεί ότι η ανδρογενετική αλωπεκία επηρεάζει αρνητικά την ψυχολογία του ενδιαφερόμενου και δημιουργεί έντονη ανασφάλεια μειώνοντας την αυτοεκτίμησή του. Για αυτό τον λόγο η ανάγκη για σωστή και έγκαιρη αγωγή είναι επιτακτική.
Σκοπός της θεραπείας, ιδιαίτερα στα αρχικά στάδια της ανδρογενετικής αλωπεκίας, είναι να εμποδιστεί η περαιτέρω απώλεια τριχών και να προωθηθεί η επανέκφυση τους. Σημαντικό είναι να γνωρίζει ο ασθενής ότι κανένα φάρμακο δεν μπορεί να επαναφέρει τα χαμένα μαλλιά.
Η θεραπεία θα πρέπει να ακολουθείται τουλάχιστον για 12 μήνες και χωρίς διακοπή, μετά από αυτούς μπορεί να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητά της, αν και τις περισσότερες φορές η βελτίωση παρατηρείται νωρίτερα. Αν η θεραπεία διακοπεί, μετά από λίγους μήνες οι τρίχες θα πέσουν και θα μείνουν όσες θα είχαν μείνει αν δεν είχε γίνει η θεραπεία όλον αυτόν τον καιρό.
Συστηματική αγωγή (θεραπεία από το στόμα)
Η φιναστερίδη σε δόση 1 mg την ημέρα ενδείκνυται για άνδρες ηλικίας 18-41 ετών με ήπια και μέτρια ανδρογενετική αλωπεκία (στάδια I-IV κατά Hamilton). Τα αποτελέσματα είναι πολύ καλά όσον αφορά τον περιορισμό της επέκτασης της αλωπεκίας, αλλά και την επανέκφυση των τριχών κυρίως στις πιο νεαρές ηλικίες (18-41 ετών) συγκριτικά με τις μεγαλύτερες ηλικίες (41-60 ετών). Απαιτείται συνεχής χορήγηση του φαρμάκου και το μέγιστο της δράσης του εμφανίζεται τον δεύτερο χρόνο της θεραπείας.
Οι συχνότερες ανεπιθύμητες ενέργειες είναι: μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας στο 1,8% των ασθενών, διαταραχές της εκσπερμάτωσης στο 0,8%, στυτική δυσλειτουργία στο 1,3%. Έχουν αναφερθεί επίσης, μείωση της ποσότητας του σπέρματος, αζωοσπερμία και μείωση της κινητικότητας των σπερματοζωαρίων. Αυτές οι ανεπιθύμητες ενέργειες φαίνεται ότι αποκαθίστανται κατά τη διάρκεια ενός έτους από τη διακοπή της θεραπείας. Τέλος, υπάρχουν αναφορές για μαστοδυνία, γυναικομαστία και καρκίνο του μαστού.
Η φιναστερίδη χορηγείται με μεγάλη προσοχή στα άτομα που έχουν ιστορικό ή τάση για κατάθλιψη.
Όσον αφορά τις γυναίκες, η φιναστερίδη δε συνιστάται. Είναι επικίνδυνη η χορήγησή της στις γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, καθώς μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στα αρσενικά έμβρυα (θηλεοποίηση), ενώ η χορήγησή της μετά την εμμηνόπαυση δεν είναι αποτελεσματική.
Η οξεϊκή κυπροτερόνη είναι ένα αντιανδρογόνο, το οποίο μπορεί να χορηγηθεί σε συνδυασμό με αιθυνυλοιστραδιόλη στις γυναίκες στις οποίες η ανδρογενετική αλωπεκία είναι αποτέλεσμα ορμονικής διαταραχής (υπερανδρογονισμού). Ως ανεπιθύμητες ενέργειες έχει την κατάθλιψη, την αύξηση βάρους, τη μαστοδυνία, την απώλεια σεξουαλικής επιθυμίας, την ηπατοτοξικότητα.
Τοπική αγωγή
Η μινοξιδίλη είναι ένα φάρμακο που χορηγήθηκε αρχικά από το στόμα για τη θεραπεία της αρτηριακής υπέρτασης. Στους ασθενείς που την είχαν λάβει, παρατηρήθηκε ως ανεπιθύμητη ενέργεια η ανάπτυξη τριχών.
Η μινοξιδίλη υπάρχει τόσο σε διάλυμα πυκνότητας 2-5%, όσο και σε μορφή αφρού στις ίδιες πυκνότητες. Η εφαρμογή της σε δοσολογία 1 ml δύο φορές την ημέρα προσφέρει ικανοποιητικά αποτελέσματα, τα οποία γίνονται εμφανή μέσα στους πρώτους 6-12 μήνες, τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες.
Πρέπει να τονισθεί ότι υπάρχει η πιθανότητα, 2-8 εβδομάδες από την έναρξη της αγωγής με διάλυμα μινοξιδίλης, να επιδεινωθεί η τριχόπτωση, επιδείνωση η οποία, όμως, είναι προσωρινή. Αυτό συμβαίνει γιατί το φάρμακο προκαλεί πτώση των τριχών που βρίσκονται στη τελογενή φάση, έτσι ώστε να προωθηθεί η φάση της αναγέννησης των τριχών (αναγενής φάση).
Ως ανεπιθύμητες ενέργειες έχουν αναφερθεί η ξηρότητα, ο κνησμός και η απολέπιση του τριχωτού κεφαλής. Οι παρενέργειες, όμως αυτές, δεν παρατηρούνται με την χρήση του αφρού.
Σε ένα ποσοστό 3-5%, κυρίως γυναικών, παρατηρείται υπερτρίχωση στο μέτωπο και στις παρειές (τα μάγουλα).
Όταν η μινοξιδίλη χορηγείται ταυτόχρονα με τη φιναστερίδη (και αυτό αφορά μόνο τους άνδρες) τα αποτελέσματα είναι καλύτερα.
Λατανοπρόστη (Latanoprost)
Είναι μια νεότερη τοπική θεραπεία και πρόκειται για ένα ανάλογο προσταγλανδίνης F2α, το οποίο φαίνεται ότι ωθεί τους τριχικούς θυλάκους που βρίσκονται στην τελογενή φάση να περάσουν στην αναγενή. Σε τοπικό διάλυμα 0,1% έχει δώσει πολύ καλά αποτελέσματα.
Χειρουργική θεραπεία
Η χειρουργική αποκατάσταση της ανδρογενετικής αλωπεκίας μπορεί να γίνει είτε με μεταμόσχευση τριχών είτε με χειρουργική αφαίρεση της άτριχης περιοχής του τριχωτού της κεφαλής ή με συνδυασμό των δύο τεχνικών.
Τα αποτελέσματα είναι καλύτερα όταν η μεταμόσχευση γίνεται σε άνδρες ηλικίας άνω των 30 ετών ή σε γυναίκες που βρίσκονται σε χαμηλό στάδιο της κλίμακας Ludwig (στο II-III). Επίσης, όταν η ανδρογενετική αλωπεκία έχει πλέον σταθεροποιηθεί και όταν η δότρια περιοχή, η οποία είναι η περιοχή του τριχωτού κεφαλής που βρίσκεται στην ινιακή χώρα, έχει καλή πυκνότητα τριχών.
Η πιο αποδοτική τεχνική μεταμόσχευσης, τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες, θεωρείται η μεταμόσχευση θυλακικών μονάδων (Follicular Unit Transplantation, FUT).
Τα αποτελέσματα της μεταμόσχευσης μπορεί να ενισχυθούν με συστηματική χορήγηση φιναστερίδης και τοπική εφαρμογή μινοξιδίλης, στους άνδρες, ενώ στις γυναίκες μόνο με τοπική εφαρμογή μινοξιδίλης.
Δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις, ότι βελτιώνουν ή εμποδίζουν την εξέλιξη της ανδρογενετικής αλωπεκίας στους άνδρες και τις γυναίκες οι ακόλουθες θεραπείες:
- Η τοπική εφαρμογή, καθώς και η λήψη από το στόμα «τονοτικών» σκευασμάτων με αμινοξέα, βιταμίνες, Ginkgo Biloba, Aloe Vera, καφεΐνη, μελατονίνη, Saw Palmeto, β-sitosterol, polysorbate 60, πράσινο τσάι
- Law level laser
- Ηλεκτρομαγνητικά στατικά πεδία
- Μεσοθεραπεία, η έγχυση δηλαδή μινοξιδίλης ή άλλων δραστικών μορίων ή ουσιών στα μέρη της κεφαλής με ανδρογενετική αλωπεκία. Αντιθέτως, έχουν αναφερθεί σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως ουλωτική και μη ουλωτική αλωπεκία, αποστήματα και νέκρωση μετά την εφαρμογή αυτής της μεθόδου
- PRP (Platelet Rich Plasma), ενδοβλαβική έγχυση ομόλογου πλάσματος πλούσιου σε αιμοπετάλια. Πρόκειται για μια νέα τεχνική όπου εγχύεται μέσω ενέσεων ομόλογο πλάσμα, είναι επώδυνη και μέχρι στιγμής δεν έχει τεκμηριωθεί η αποτελεσματικότητα της.