Τι είναι η γυροειδής αλωπεκία;
Η γυροειδής αλωπεκία ή «τριχοφάγος», όπως συνηθίζεται στην καθημερινότητα, είναι ένα συχνό είδος τριχόπτωσης (τριχόπτωση=αλωπεκία), που οφείλεται σε μια λανθασμένη επίθεση του τοπικού ανοσοποιητικού συστήματος του δέρματος στους τριχικούς θυλάκους, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι για την ανάπτυξη των τριχών. Χαρακτηρίζεται από απώλεια μέρους ή -σπανιότερα- όλων των τριχών, συνήθως από το τριχωτό της κεφαλής αλλά και από το σώμα.
Η επίθεση αυτή του ανοσοποιητικού συστήματος δεν προκαλεί μόνιμες βλάβες στους τριχικούς θυλάκους και για τον λόγο αυτό τις περισσότερες φορές, μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, ακολουθεί επανέκφυση (ξαναφύτρωμα) των τριχών.
Η νόσος προσβάλλει το 1-2% του πληθυσμού και εμφανίζεται συχνότερα στην παιδική ηλικία (περίπου στα 5 έτη), καθώς και στη νεανική ηλικία (νωρίτερα των 20 ετών). Ωστόσο, μπορεί να εμφανιστεί σε άτομα κάθε ηλικίας, ανεξαρτήτως φύλου.
Η γυροειδής αλωπεκία έχει γενικά απρόβλεπτη πορεία και συνήθως εκδηλώνεται με συχνές υποτροπές.
Πού οφείλεται και ποιες είναι οι αιτίες εμφάνισης της;
Αρχικά είναι απαραίτητο να διευκρινιστεί ότι η γυροειδής αλωπεκία δεν είναι κολλητική.
Όπως προαναφέρθηκε, πρόκειται για μια αυτοάνοση διαταραχή του τριχικού θυλάκου και αυτό ενισχύεται από το γεγονός ότι συχνά η γυροειδής αλωπεκία συνυπάρχει με άλλα αυτοάνοσα νοσήματα όπως: ατοπική δερματίτιδα, θυρεοειδίτιδα του Hashimoto, λεύκη, υποπαραθυρεοειδισμός, νόσος Addison.
H κληρονομική προδιάθεση παίζει σημαντικό ρόλο, καθώς η γυροειδής αλωπεκία συναντάται πολύ συχνά σε εξ αίματος συγγενείς.
Επίσης, σχετίζεται και με χρωμοσωμικές διαταραχές, όπως το σύνδρομο Down.
Παρ’ όλους αυτούς τους συσχετισμούς, οι ειδικοί δεν γνωρίζουν ακόμη τον λόγο εξαιτίας του οποίου το αμυντικό σύστημα ξεκινά να επιτίθεται στους τριχικούς θυλάκους. Ωστόσο, έχει παρατηρηθεί ότι ορισμένες καταστάσεις μπορούν να προκαλέσουν την εμφάνιση της γυροειδούς αλωπεκίας, όπως:
- Η συναισθηματική φόρτιση, δηλαδή το έντονο άγχος, είτε αυτό είναι αιφνίδιο και πρόσκαιρο είτε μακροχρόνιο, αποτελεί την πιο συχνή αιτία εμφάνισης γυροειδούς αλωπεκίας.
- Οι βακτηριακές ή οι ιογενείς λοιμώξεις οι οποίες μπορεί να συνοδεύονται από υψηλό πυρετό.
- Το σωματικό stress μετά από χειρουργικές επεμβάσεις.
- Οι ορμονικές διαταραχές κατά τη διάρκεια της κύησης και της λοχείας.
- Κακοήθη νοσήματα.
- Χημικές ουσίες.
Πώς εκδηλώνεται;
Τυπικά η γυροειδής αλωπεκία χαρακτηρίζεται από την ξαφνική εμφάνιση σε κάποιο έντριχο σημείο του σώματος μίας ή περισσοτέρων άτριχων περιοχών, οι οποίες ονομάζονται πλάκες και έχουν σχήμα στρογγυλό ή οβάλ. Το δέρμα σε αυτά τα σημεία εμφανίζεται φυσιολογικό, δεν έχει λέπια, δεν παρουσιάζει στοιχεία φλεγμονής και είναι λείο και μαλακό. Στην περιφέρεια των άτριχων πλακών που βρίσκονται σε εξέλιξη, οι τρίχες αποσπώνται εύκολα με ελάχιστη έλξη, ενώ υπάρχουν και τρίχες που έχουν το σχήμα «θαυμαστικού», επειδή λεπταίνουν στο κάτω μέρος, κοντά στη ρίζα τους.
Συνήθως, η γυροειδής αλωπεκία δεν συνοδεύεται από υποκειμενικά συμπτώματα, αν και ένα μικρό μέρος ασθενών αναφέρει αίσθημα κνησμού (φαγούρας) ή καύσου (καψίματος).
Οι πλάκες, αρχικά, έχουν μικρές διαστάσεις, με τον καιρό όμως μπορεί να μεγαλώσουν και να ενωθούν μεταξύ τους δημιουργώντας μεγάλες άτριχες πλάκες ακανόνιστου σχήματος.
Οι συνηθέστερες εντοπίσεις είναι το τριχωτό κεφαλής, ωστόσο, η γυροειδής αλωπεκία μπορεί να εμφανιστεί στα γένια, στα φρύδια, στις βλεφαρίδες, καθώς και οπουδήποτε στο σώμα υπάρχουν τρίχες, όπως μασχάλες, χέρια, πόδια, κορμός και εφήβαιο.
Αναλόγως με την έκταση και την εντόπιση των άτριχων πλακών διακρίνονται οι ακόλουθες μορφές γυροειδούς αλωπεκίας:
Εντοπισμένη γυροειδής αλωπεκία
Είναι η πιο συχνή μορφή και έχει την καλύτερη πρόγνωση. Χαρακτηρίζεται από μία ή λίγες πλάκες μικρής διαμέτρου, συνήθως στο τριχωτό της κεφαλής.
Οφίαση
Εμφανίζεται στην ινιακή χώρα και επεκτείνεται συμμετρικά προς τα αυτιά. Συναντάται συχνότερα σε παιδιά και νέους. Είναι επίμονη και η πρόγνωση της είναι αμφίβολη, καθώς μερικές φορές μπορεί να αποτελέσει το αρχικό στάδιο της πλήρους απώλειας τριχών της κεφαλής.
Γυροειδής αλωπεκία του σώματος
Άτριχες πλάκες σε οποιοδήποτε έντριχο μέρος του σώματος μπορεί να είναι η μοναδική εκδήλωση αυτής της μορφής. Συνήθως, όμως, συνυπάρχουν και άλλες άτριχες περιοχές στο τριχωτό κεφαλής ή στο πρόσωπο.
Ολική γυροειδής αλωπεκία
Χαρακτηρίζεται από πλήρη απουσία τριχών σε όλο το κεφάλι (τριχωτό κεφαλής, φρύδια, βλεφαρίδες, γένια). Είναι σπάνια και η πρόγνωση της είναι επιφυλακτική.
Καθολική γυροειδής αλωπεκία
Σε αυτή τη μορφή απουσιάζουν οι τρίχες από όλη την επιφάνεια του σώματος. Είναι η σοβαρότερη μορφή με τη χειρότερη πρόγνωση.
Αλλοιώσεις νυχιών συνυπάρχουν σε περιπτώσεις όπου η γυροειδής αλωπεκία υπάρχει χρόνια ή εκδηλώνεται με συχνές υποτροπές. Μερικές φορές οι αλλοιώσεις των νυχιών είναι η μοναδική εκδήλωση της πάθησης, σε άλλες πάλι οι εκδηλώσεις στα νύχια μπορεί να αποτελούν προειδοποιητικό σημάδι εμφάνισης γυροειδούς αλωπεκίας. Πιο αναλυτικά οι αλλοιώσεις των νυχιών είναι οι ακόλουθες:
- βοθρία, πρόκειται για μικρά βαθουλώματα στην επιφάνεια των νυχιών που μοιάζουν να έχουν προκληθεί από τρυπήματα καρφίτσας.
- λευκωνυχία, δηλαδή λευκές κηλίδες ή γραμμές,
- τραχυωνυχία, πρόκειται για νύχια με τραχιά και θαμπή επιφάνεια.
Μπορούμε να προβλέψουμε την εξέλιξη της;
Η εξέλιξη της γυροειδούς αλωπεκίας είναι απρόβλεπτη. Ποικίλει τόσο από ασθενή σε ασθενή όσο και στις υποτροπές του ίδιου του ασθενούς.
Καθώς η βλάβη των τριχικών θυλάκων δεν είναι μόνιμη, δεν πρόκειται δηλαδή για μια ουλωτική αλωπεκία, συνήθως τα μαλλιά επανεκφύονται μόνα τους στο 80-90% των ασθενών μετά από ένα διάστημα 2 έως και 5 ετών.
Υπάρχουν όμως παράγοντες που μπορεί να κάνουν την πρόγνωση επιφυλακτική ή κακή και αυτοί αφορούν στις περιπτώσεις που:
- Η γυροειδής αλωπεκία εμφανίζεται σε παιδική ηλικία.
- Διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα ή παρουσιάζει συχνές υποτροπές.
- Υπάρχουν συγγενείς εξ αίματος με ιστορικό γυροειδούς αλωπεκίας.
- Παρουσιάζεται ως οφίαση ή ως ολική ή ως καθόλικη γυροειδής αλωπεκία.
- Παρουσιάζονται πολλές και επίμονες χαρακτηριστικές αλλοιώσεις των νυχιών.
Και στις παραπάνω περιπτώσεις μπορεί να υπάρξει πλήρης επανέκφυση των τριχών. Η πιθανότητα αυτή, όμως, μειώνεται σημαντικά στις περιπτώσεις ολικής ή καθολικής αλωπεκίας, ειδικότερα αν αυτές διαρκούν χρόνια.
Πώς αντιμετωπίζεται;
Είναι σημαντικό να διευκρινιστεί, ότι ενώ υπάρχουν πολλές θεραπευτικές προσεγγίσεις ικανές να αντιμετωπίσουν τη γυροειδή αλωπεκία και να προσφέρουν ταχύτερη επανέκφυση των τριχών, καμία από αυτές δεν εγγυάται σε όλους τους ασθενείς την πλήρη επανέκφυση των τριχών μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, καθώς και την αποφυγή των υποτροπών της νόσου.
Επίσης, πολύ σημαντικό είναι να τονιστεί ότι στο 80-90% των ανθρώπων με γυροειδή αλωπεκία, οι τρίχες επανεκφύονται πλήρως και το πρόβλημα αποκαθίσταται από μόνο του.
Ο δερματολόγος σε αυτές τις περιπτώσεις έχει τη δυνατότητα να βοηθήσει στην ταχύτερη αποκατάσταση του προβλήματος.
Οι μέχρι τώρα διαθέσιμες θεραπείες είναι οι ακόλουθες:
Κορτικοστεροειδή (Κορτιζόνη).
Η κορτιζόνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί με τις ακόλουθες μορφές:
-Σε μορφή λοσιόν, τοπικά στις πλάκες της αλωπεκίας, με μασάζ από τον ίδιο τον ασθενή. Τα αποτελέσματα της, στις ήπιες και εντοπισμένες μορφές, είναι πολύ ικανοποιητικά.
-Με τη μορφή ενδοβλαβικών εγχύσεων. Ο δερματολόγος μέσω λεπτών βελόνων εγχύει το ενέσιμο κορτικοστεροειδές στο δέρμα, στην περιοχή της πλάκας της γυροειδούς αλωπεκίας. Το προτεινόμενο κορτικοστεροειδές είναι το ακετονίδιο της τριαμσινολόνης. Η συχνότητα της θεραπείας είναι περίπου μία φορά το μήνα.
-Με τη μορφή ενδομυϊκών ενέσεων, οι οποίες γίνονται συνήθως μία φορά την εβδομάδα συμπληρωματικά με την τοπική αγωγή.
-Με τη μορφή χαπιών, τα οποία χορηγούνται σε μορφές πολύ εκτεταμένες και αιφνίδιες.
Στα παιδιά τα κορτικοστεροειδή εφαρμόζονται κυρίως σε μορφή λοσιόν.
Τοπική ανοσοθεραπεία.
Σκοπός αυτής της θεραπείας είναι να προκαλέσει μια αλλεργική δερματίτιδα εξ επαφής με τη χρησιμοποίηση ισχυρών τοπικών αλλεργιογόνων, όπως η διφαινύλκυκλοπροπερόνη (DPCP) και ο διβουτυλικός εστέρας του σκουαρικού οξέος (SADBE). Τα αποτελέσματα στις εκτεταμένες και χρόνιες μορφές είναι ικανοποιητικά, αλλά ο ερεθισμός που προκαλείται είναι τόσο έντονος ώστε καθιστά την αγωγή δύσκολη στη πράξη. Η θεραπεία αυτή δεν εφαρμόζεται στα παιδιά.
Ανθραλίνη.
Είναι μια ερεθιστική ουσία, σαν πίσσα, που εφαρμόζεται τοπικά στην πάσχουσα περιοχή και μπορεί να βοηθήσει στη θεραπεία της γυροειδούς αλωπεκίας. Η ανθραλίνη εφαρμόζεται στο δέρμα για περίπου 20 με 60 λεπτά από τον ίδιο τον ασθενή και έπειτα ξεπλένεται με νερό το δέρμα για να μειωθεί η πιθανότητα έντονου ερεθισμού.
Φωτόλουτρα PUVA.
Αρχικά, μια φωτοευαισθητοποιός ουσία, το ψωραλένιο, εφαρμόζεται είτε τοπικά σε μορφή κρέμας είτε λαμβάνεται από το στόμα και στη συνέχεια το δέρμα εκτίθεται σε υπεριώδη ακτινοβολία UVA.
Η συγκεκριμένη μορφή θεραπείας εφαρμόζεται μόνο σε σοβαρές και χρόνιες περιπτώσεις λόγω των παρενεργειών που μπορεί να προκαλέσει, όπως είναι το έγκαυμα που μπορεί να προκληθεί, ο ερεθισμός και η αύξηση της πιθανότητας να εμφανιστεί καρκίνος του δέρματος.
Στα παιδιά δεν εφαρμόζεται η PUVA θεραπεία λόγω τοξικότητας.
Anti–TNF βιολογικοί παράγοντες.
Σε μερικές περιπτώσεις ολικής γυροειδούς αλωπεκίας έχουν χρησιμοποιηθεί με επιτυχία οι Anti-TNF βιολογικοί παράγοντες.
Άλλες θεραπείες με αμφιλεγόμενα όμως αποτελέσματα είναι οι ακόλουθες:
- Κυκλοσπορίνη, η οποία χορηγείται από το στόμα για μεγάλο χρονικό διάστημα έτσι ώστε να φανούν τα πρώτα αποτελέσματα, τα οποία συνήθως δεν διατηρούνται όταν διακοπεί η αγωγή.
- Μινοξιδίλη 5%, η οποία αν και είναι πολύ αποτελεσματική για την ανδρογενετική αλωπεκία δεν έχει, όταν εφαρμόζεται μόνη της, αποτέλεσμα στην γυροειδή αλωπεκία. Κάποια καλά αποτελέσματα φαίνεται να υπάρχουν αν συνδυαστεί με τοπικά ισχυρά κορτικοστεροειδή.
- Τοπικοί ανοσοτροποποιητές (πιμεκρόλιμους-τακρόλιμους), οι οποίοι ενώ είχαν εμφανίσει ικανοποιητικά αποτελέσματα σε πειραματόζωα δεν αποδείχθηκαν εξίσου αποτελεσματικοί σε ανθρώπους που πάσχουν από γυροειδή αλωπεκία.
- Φωτοδυναμική θεραπεία, η οποία βασίζεται στην εφαρμογή πάνω στην πλάκα της γυροειδούς αλωπεκίας μιας φωτοευαισθητοποιού ουσίας, σε μορφή κρέμας (METVIX) και 2 ώρες μετά η περιοχή εκτίθεται σε φως συγκεκριμένου μήκους κύματος.
- Αυτόλογη μεσοθεραπεία PRP (Platelet Rich Plasma). Για να γίνει αυτή η μορφή μεσοθεραπείας αρχικά λαμβάνεται αίμα από τον ασθενή, το οποίο τοποθετείται σε φυγόκεντρο. Με την φυγοκέντριση, απομονώνεται το πλάσμα του αίματος, το οποίο είναι πλούσιο σε αιμοπετάλια. Στη συνέχεια, τα αιμοπετάλια ενεργοποιούνται με την προσθήκη ιόντων χλωριούχου ασβεστίου και εγχύονται με την τεχνική της μεσοθεραπείας στις πλάκες της γυροειδούς αλωπεκίας. Πρόκειται για μια νέα τεχνική, η οποία ωστόσο είναι επώδυνη όταν εφαρμόζεται στο τριχωτό κεφαλής, ενώ τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα δεν είναι ενθαρρυντικά.
Αντιμετώπιση της συναισθηματικής επίδρασης που μπορεί να προκαλέσει η γυροειδής αλωπεκία.
Όπως ήδη αναφέρθηκε, η πιο συχνή αιτία εμφάνισης της είναι η συναισθηματική φόρτιση, δηλαδή το έντονο άγχος, είτε αυτό είναι αιφνίδιο είτε μακροχρόνιο.
Η εμπειρία έχει δείξει ότι για τη θεραπεία της γυροειδούς αλωπεκίας, εκτός από την αγωγή που θα συστήσει ο δερματολόγος, είναι σημαντική και η ψυχολογική στήριξη από ειδικούς θεραπευτές, με τη μορφή ψυχοθεραπείας, έτσι ώστε να ανακαλυφθεί η αιτία του προβλήματος και να καταστεί εφικτή η αντιμετώπιση του προβλήματος στη βάση του.
Ειδικότερα, όσον αφορά την αλωπεκία στο παιδί, οι γονείς αρχικά πρέπει να φροντίσουν να μην αγχωθούν και τρομάξουν και κατά συνέπεια περάσουν τα συναισθήματα αυτά στο παιδί. Χρειάζεται να διατηρήσουν την ψυχραιμία τους και να συνειδητοποιήσουν πως τις περισσότερες φορές η κατάσταση αυτή δεν είναι μόνιμη έτσι ώστε να μπορέσουν με τη σειρά τους να μεταφέρουν στο παιδί ηρεμία και εμπιστοσύνη ότι όλα τελικά θα πάνε καλά.
Οι γονείς, επίσης, οφείλουν να διερευνήσουν ποια μπορεί να είναι η πιθανή αιτία που προκάλεσε την ψυχική ένταση στο παιδί έτσι ώστε να βοηθήσουν το παιδί τους να την ξεπεράσει.
Σε περίπτωση αδυναμίας των γονιών να εντοπίσουν την αιτία ή να βοηθήσουν το παιδί τους να την αντιμετωπίσει, απαραίτητη είναι η μεσολάβηση ειδικών θεραπευτών, οι οποίοι θα βοηθήσουν να ξεπεραστεί το πρόβλημα ώστε να μην επανεμφανιστεί στο μέλλον μέσω κάποιου άλλου συμπτώματος.