Τι είναι η λεύκη;
Η λεύκη είναι μια διαταραχή του δέρματος, η οποία χαρακτηρίζεται από την ξαφνική εμφάνιση λευκών κηλίδων οπουδήποτε στο δέρμα, αλλά και στους βλεννογόνους, λόγω της καταστροφής και εξαφάνισης τοπικά των μελανοκυττάρων.
Τα μελανοκύτταρα είναι κύτταρα τα οποία βρίσκονται στην επιδερμίδα και τα οποία παράγουν τη μελανίνη, την υπεύθυνη χρωστική ουσία για το χρώμα του δέρματος και τη φυσική αντιηλιακή του προστασία.
Πρόκειται για μια συνήθη δερματοπάθεια, η συχνότητα της οποίας κυμαίνεται μεταξύ 0,5-4% του πληθυσμού.
Η λεύκη μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, με μεγαλύτερη συχνότητα μεταξύ ατόμων 10 και 30 ετών. Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι στο 25% των ασθενών η λεύκη πρωτοεμφανίζεται στην παιδική ηλικία, με μέση ηλικία έναρξης τα 4 με 5 χρόνια.
Η παιδική λεύκη εμφανίζεται συχνότερα στα κορίτσια, ενώ σπανιότερα συγκριτικά με τη λεύκη των ενηλίκων, σχετίζεται και με άλλα αυτοάνοσα νοσήματα, όπως για παράδειγμα παθήσεις του θυρεοειδούς.
Πρόκειται για μια πάθηση η οποία, παρότι επηρεάζει τη ζωή του παιδιού και των γονιών του, δεν ενέχει κάποιον κίνδυνο για τη ζωή του παιδιού, δεν πρόκειται για μόλυνση και κατά συνέπεια δεν είναι μεταδοτική.
Πώς εμφανίζεται η λεύκη;
Συνήθως, εμφανίζεται με τη μορφή μίας ή περισσότερων μικρών λευκωπών κηλίδων οι οποίες με την πάροδο του χρόνου μπορεί να μεγαλώσουν, να εξαπλωθούν και να ενωθούν μεταξύ τους. Η εξάπλωση μπορεί να γίνει με αργούς ή γρήγορους ρυθμούς και οι κηλίδες μπορεί να βρίσκονται και στις δύο πλευρές του σώματος ή μόνο στη μια σε ένα τμήμα του σώματος. Η τελευταία περίπτωση αφορά την τμηματική λεύκη, η οποία είναι η συχνότερη μορφή λεύκης στα παιδιά.
Οι κηλίδες της λεύκης μπορεί να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος, ωστόσο συχνότερα εκδηλώνονται:
- στις περιοχές που εκτίθενται περισσότερο στον ήλιο, για παράδειγμα το πρόσωπο και τα χέρια
- σε περιοχές τριβής και πίεσης, όπως αγκώνες, γόνατα, ραχιαία επιφάνεια των ποδιών, πλευρά και οσφυϊκή χώρα
- στις περιοχές του δέρματος γύρω από φυσικά ανοίγματα, δηλαδή γύρω από τα μάτια, τη μύτη, το στόμα, τον ομφαλό
- στις περιοχές όπου το δέρμα είναι φυσιολογικά πιο σκούρο, όπως εξωτερικά γεννητικά όργανα, περιπρωκτική χώρα.
Μερικές φορές, στα παιδιά με λεύκη μπορεί να συνυπάρχουν και άλλες εκδηλώσεις, όπως το πρόωρο γκριζάρισμα των μαλλιών, των φρυδιών ή των βλεφαρίδων και η απώλεια χρώματος των χειλιών και του βλεννογόνου του στόματος και της μύτης.
Ποιες είναι οι αιτίες της λεύκης;
Μέχρι σήμερα η σαφής αιτιολογία της λεύκης παραμένει άγνωστη.
Η κληρονομικότητα σε κάποιους ασθενείς παίζει ρόλο και αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι το 30% των παιδιών με λεύκη έχουν τουλάχιστον έναν συγγενή που πάσχει από αυτή.
Οι περισσότεροι ερευνητές θεωρούν ότι η λεύκη είναι μια αυτοάνοση διαταραχή, δηλαδή το ανοσοποιητικό σύστημα λανθασμένα ξεκινά να επιτίθεται σε υγιή μελανοκύτταρα με αποτέλεσμα την καταστροφή τους. Έτσι, μια σοβαρή λοίμωξη, καθώς και μια έντονη περίοδος άγχους, μπορούν να ενεργοποιήσουν μια αυτοάνοση αντίδραση, η οποία τελικά θα οδηγήσει σε λεύκη.
Άλλοι πάλι θεωρούν ότι τα μελανοκύτταρα, εξαιτίας κάποιας ατέλειας του φυσικού μηχανισμού προστασίας τους από τοξικές ουσίες, είναι πιο ευάλωτα, με αποτέλεσμα να καταστρέφονται εύκολα.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, γίνεται κατανοητό ότι η λεύκη είναι μια διαταραχή του χρώματος του δέρματος η οποία δεν είναι μεταδοτική, συνεπώς το παιδί με λεύκη δεν μπορεί να «κολλήσει» κανένα άλλο παιδί όπως ούτε και το ίδιο «κόλλησε» λεύκη από κάποιον άλλο.
Πώς γίνεται η διάγνωση της λεύκης;
Ο δερματολόγος συνήθως, κάνει τη διάγνωση της λεύκης με «γυμνό μάτι», δηλαδή χωρίς τη βοήθεια φακού. Όμως σε παιδιά με πολύ ανοιχτόχρωμο δέρμα ή όταν η λεύκη είναι ακόμα σε αρχικό στάδιο, χρησιμοποιεί τη λάμπα του Wood. Αυτή η λάμπα μετατρέπει την υπεριώδη ακτινοβολία σε ορατή. Η εξέταση με τη βοήθεια αυτής της λάμπας συνήθως γίνεται σε σκοτεινό δωμάτιο και ο δερματολόγος, φωτίζοντας με τη λάμπα του Wood το δέρμα, μπορεί να διακρίνει τις περιοχές όπου απουσιάζει η μελανίνη και που διαφορετικά θα ήταν δύσκολο να δει.
Πώς αντιμετωπίζεται η παιδική λεύκη;
Μέχρι σήμερα δεν υπάρχει μια θεραπεία που να εγγυάται πλήρη ίαση σε όλους. Υπάρχουν, ωστόσο, πολλές θεραπευτικές επιλογές, οι οποίες στοχεύουν στο να σταματήσει η εξέλιξη της νόσου και να επαναχρωματιστούν οι κηλίδες της λεύκης, τα αποτελέσματα των οποίων, ωστόσο, διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Σε κάποια παιδιά μπορεί να επιτευχθεί πλήρης επαναχρωματισμός του δέρματος, ενώ σε άλλα επιτυχία θεωρείται να σταματήσει η περαιτέρω εξάπλωση της λεύκης.
Αντιηλιακή προστασία
Το δέρμα με λεύκη είναι εξαιρετικά ευαίσθητο στον ήλιο, διότι στερείται τη φυσική προστασία που προσφέρει η μελανίνη. Γι’ αυτόν τον λόγο είναι απαραίτητη η σωστή και καθημερινή χρήση επαρκούς ποσότητας αντιηλιακού για να αποφευχθεί το ηλιακό έγκαυμα αυτών των περιοχών, όπως επίσης η έντονη χρωματική αντίθεση μεταξύ των άχρωμων κηλίδων της λεύκης και του γύρω μαυρισμένου δέρματος.
Οι διαθέσιμες θεραπείες είναι οι ακόλουθες:
- Τοπικά Κορτικοστεροειδή (κορτιζόνη)
Συνήθως, χρησιμοποιούνται ισχυρά ή πολύ ισχυρά τοπικά κορτικοστεροειδή, τα οποία εφαρμόζονται από 2 μέχρι και 5 μήνες υπό συνεχή ιατρική παρακολούθηση, έτσι ώστε να αποφευχθούν ανεπιθύμητες ενέργειες. Τα αποτελέσματα της θεραπείας είναι μέτρια, σε ποσοστό ανταπόκρισης μεταξύ 40-50% στην παιδική λεύκη.
Η μακροχρόνια χρήση κορτιζόνης μπορεί να προκαλέσει ατροφία του δέρματος, δηλαδή το δέρμα να γίνει λεπτό και εύθραυστο με ευρυαγγείες και ραβδώσεις (ραγάδες).
- Καλσιποτριόλη σε μορφή κρέμας
Πρόκειται για ένα συνθετικό ανάλογο της βιταμίνης D3, το οποίο χρησιμοποιείται με επιτυχία σε μορφή κρέμας στην ψωρίαση. Συνήθως, χορηγείται συνδυαστικά με τα τοπικά κορτικοστεροειδή στη θεραπεία της λεύκης, τα κορτικοστεροειδή το πρωί και η καλσιποτριόλη το βράδυ.
- Αναστολείς της καλσινευρίνης (τακρόλιμους-πιμεκρόλιμους)
Οι αναστολείς της καλσινευρίνης με τη μορφή κρέμας χρησιμοποιούνται τοπικά και είναι μια σημαντική θεραπευτική επιλογή διότι έχουν σχεδόν την ίδια αποτελεσματικότητα με τα τοπικά κορτικοστεροειδή, χωρίς όμως τις ανεπιθύμητες ενέργειες αυτών.
- Συστηματικά κορτικοστεροειδή (κορτιζόνη από το στόμα)
Μερικές φορές, η τοπική θεραπεία δεν επαρκεί για να σταματήσει την εξέλιξη της λεύκης. Σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορεί να χορηγηθεί κορτιζόνη από το στόμα, η οποία είναι ικανή να προσφέρει επαναχρωματισμό του δέρματος σε ένα σημαντικό ποσοστό παιδιών, ωστόσο παράλληλα μπορεί να προκαλέσει σοβαρές παρενέργειες.
- Φωτοθεραπεία
Υπάρχουν δύο μορφές φωτοθεραπείας για τη λεύκη.
PUVA φωτοθεραπεία, όπου αρχικά μια φωτοευαισθητοποιός ουσία, το ψωραλένιο, εφαρμόζεται είτε σε μορφή κρέμας τοπικά στις άχρωμες κηλίδες της λεύκης είτε λαμβάνεται από το στόμα και στη συνέχεια το δέρμα εκτίθεται σε υπεριώδη ακτινοβολία UVA.
Αυτή η μορφή φωτοθεραπείας αποφεύγεται στα παιδιά λόγω τοξικότητας.
Στενού φάσματος UVB φωτοθεραπεία
Πρόκειται για έκθεση σε λάμπες που εκπέμπουν ακτινοβολία UVB στα 311 nm. Για αυτή τη μορφή φωτοθεραπείας δε χρειάζεται να προηγηθεί η τοπική εφαρμογή ή η λήψη από το στόμα του ψωραλενίου πριν την έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία UVB, γι’ αυτόν τον λόγο στα παιδιά φαίνεται πως η στενού φάσματος UVB είναι μια μάλλον ασφαλής θεραπευτική επιλογή.
Φωτοθεραπεία με excimer laser
Το excimer laser εκπέμπει σε μήκος κύματος 308nm και το πλεονέκτημα αυτής της θεραπείας είναι ότι το laser στοχεύει αποκλειστικά στην άχρωμη βλάβη, αφήνοντας το γύρω δέρμα ανεπηρέαστο, ενώ η στενού φάσματος UVB θεραπεία εκπέμπει στα 311nm και το φως απορροφάται τόσο από τις άχρωμες κηλίδες όσο και από το δέρμα γύρω από αυτές.
- Χειρουργική θεραπεία
Δε συνιστάται σε μικρά παιδιά διότι οι κηλίδες της λεύκης δεν είναι σταθερές, συνήθως μεγαλώνουν σε μέγεθος με την ανάπτυξη του σώματος του παιδιού.
- Αποχρωματισμός
Σε ασθενείς με εκτεταμένη λεύκη, δηλαδή όταν έχουν απομείνει ελάχιστες περιοχές δέρματος φυσιολογικού χρώματος, η οποία δεν έχει ανταποκριθεί σε καμία θεραπεία χρησιμοποιείται η υδροκινόνη. Εφαρμόζεται τοπικά, στις περιοχές όπου το δέρμα είναι ακόμα χρωματισμένο και σταδιακά το δέρμα αποχρωματίζεται. Η υδροκινόνη προκαλεί μόνιμο αποχρωματισμό και σπανίως εφαρμόζεται σε παιδιά.
- Καλυντικά τύπου make–up
Χρησιμοποιούνται για να καλυφθούν οι άχρωμες περιοχές του δέρματος, αν το παιδί αισθάνεται άβολα.
Αντιμετώπιση της συναισθηματικής επίδρασης που μπορεί να προκαλέσει η λεύκη στο παιδί
Η παιδική λεύκη, αν και δεν είναι επικίνδυνη για την σωματική υγεία του παιδιού, συχνά έχει ψυχολογικές επιπτώσεις τόσο στο ίδιο το παιδί όσο και στους γονείς του. Αυτό συμβαίνει γιατί η λεύκη επηρεάζει την εξωτερική εμφάνιση και κατά συνέπεια το παιδί με λεύκη μοιάζει διαφορετικό από τους συνομήλικούς του. Αυτή τη φαινομενική διαφορετικότητα ορισμένα παιδιά δεν έχουν μεγάλη δυσκολία να την αποδεχθούν και να τη διαχειριστούν, άλλα όμως χρειάζονται στήριξη και βοήθεια και η σημαντικότερη βοήθεια, όπως σε όλο σχεδόν το φάσμα της παιδικής ηλικίας, είναι εκείνη που παρέχεται από τους ίδιους τους γονείς.
Οι γονείς είναι σημαντικό να αποδεχθούν ότι το παιδί τους έχει λεύκη και έπειτα αυτή την αποδοχή θα πρέπει να την περάσουν στο παιδί τους. Τα παιδιά με λεύκη, συχνά έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτό τους ακολουθεί συνήθως σε όλη τους τη ζωή. Αν το παιδί αισθανθεί την άνευ όρων αγάπη και αποδοχή των γονιών του, αυτό θα αποτελέσει τη βάση για την ενίσχυση της αυτοεκτίμησής του.
Οι γονείς χρειάζεται να υπενθυμίζουν στο παιδί ότι κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός και να του επισημαίνουν τα χαρίσματά του τα οποία είναι άσχετα με το χρώμα του δέρματος.
Καλό είναι να προτρέπουν το παιδί να μην προσπαθεί να κρύψει τα μέρη του δέρματος στα οποία υπάρχει η λεύκη και να μην προσπαθεί να τα καλύψει με καλλυντικά τύπου make-up, γιατί αυτό μπορεί να ενισχύσει το αίσθημα κατωτερότητας. Αντιθέτως, πρέπει να προτρέπουν το παιδί να συμπεριφέρεται φυσιολογικά, όπως τα παιδιά της ηλικίας του, και να συμμετέχει κανονικά σε δραστηριότητες, όπως κολύμβηση, πάρτι πλάι στη πισίνα ή στη θάλασσα και σε ο,τιδήποτε άλλο το οποίο ενδεχομένως να απέρριπτε εξαιτίας της λεύκης.
Οι γονείς πρέπει να διδάξουν το παιδί να εξηγεί στα άλλα παιδιά τι είναι η λεύκη. Ότι γνωρίζουμε παύει να μας προκαλεί εντύπωση. Με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά θα σταματήσουν να κάνουν ερωτήσεις και να κοιτούν αδιάκριτα.
Οι γονείς είναι χρήσιμο, επίσης, να ενθαρρύνουν τα παιδιά να ασχοληθούν με εθελοντική εργασία. Μέσα από τον εθελοντισμό τα παιδιά προσφέρουν, αλλά και ενισχύεται η αυτοεκτίμησή τους, καθώς αισθάνονται χρήσιμα και κυρίως δυνατά.
Οι γονείς καλό είναι να μην ελέγχουν την πορεία της λεύκης πολύ συχνά. Μια φορά τον μήνα είναι αρκετό -και κατά προτίμηση κατά τη διάρκεια του ύπνου- έτσι ώστε να μην αγχώνουν και να μη φοβίζουν το παιδί.
Τέλος, αν το παιδί δώσει σημάδια κατάθλιψης ή άγχους, γεγονός που σημαίνει ότι αδυνατεί να διαχειριστεί αυτή τη διαφορετικότητα, είναι σημαντικό να του προσφερθεί στήριξη από ειδικούς θεραπευτές ή ομάδες υποστήριξης για λεύκη.