Τι είναι η λεύκη;
Η λεύκη είναι μια πάθηση που χαρακτηρίζεται από την ξαφνική εμφάνιση λευκών κηλίδων οπουδήποτε στο δέρμα, αλλά και στους βλεννογόνους, λόγω της καταστροφής και εξαφάνισης τοπικά των μελανοκυττάρων.
Είναι συχνή πάθηση;
Πρόκειται για μια συχνή δερματοπάθεια που παρατηρείται στο 0,5-4% του πληθυσμού σε όλες τις φυλές.
Μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία με μεγαλύτερη συχνότητα στις ηλικίες μεταξύ 10 και 30 ετών, ενώ ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι στο 25% των ασθενών η λεύκη πρωτοεμφανίζεται στην παιδική ηλικία.
Πού οφείλεται η λεύκη;
Η σαφής αιτιολογία της λεύκης είναι ακόμη άγνωστη.
Φαίνεται, όμως, ότι υπάρχει κληρονομική προδιάθεση, διότι μεγάλο ποσοστό ασθενών αναφέρει την ύπαρξη της νόσου και σε κάποιον εξ αίματος συγγενή.
Οι περισσότεροι ερευνητές πιστεύουν ότι η λεύκη είναι μια αυτοάνοση πάθηση. Στις αυτοάνοσες παθήσεις, το ανοσοποιητικό σύστημα αναγνωρίζει ένα μέρος του σώματος ως ξένο και στρέφεται εναντίον του, έτσι πιο συγκεκριμένα στην περίπτωση της λεύκης, το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στα μελανοκύτταρα του δέρματος καταστρέφοντάς τα. Ως επιβεβαίωση αυτής της θεωρίας, έρχεται το γεγονός ότι στα άτομα με λεύκη πολύ συχνά συνυπάρχουν άλλα αυτοάνοσα νοσήματα, όπως η θυροειδίτιδα του Hashimoto, η γυροειδής αλωπεκία, ο σπίλος του Sutton, ο σακχαρώδης διαβήτης, η νόσος Addison, o υποπαραθυροειδισμός, η μυασθένεια Gravis και το μελάνωμα.
Άλλοι πάλι πιστεύουν ότι τα μελανοκύτταρα, εξαιτίας κάποιας ατέλειας του φυσικού μηχανισμού προστασίας τους από τοξικές ουσίες, είναι πιο ευάλωτα, με αποτέλεσμα να καταστρέφονται εύκολα.
Τέλος, στα άτομα που έχουν την προδιάθεση να εμφανίσουν λεύκη, η συναισθηματική φόρτιση μπορεί να πυροδοτήσει την εμφάνιση της νόσου ή να προκαλέσει την επιδείνωσή της.
Πώς εμφανίζεται η λεύκη;
Η λεύκη συνήθως εμφανίζεται με μία ή περισσότερες αποχρωματισμένες κηλίδες, χρώματος σαν αυτό του γάλακτος ή της λευκής κιμωλίας. Οι κηλίδες αυτές παρουσιάζουν διάφορα μεγέθη και προοδευτικά μεγαλώνουν και απλώνονται με ρυθμό που ποικίλει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Οι τρίχες που υπάρχουν μέσα στις κηλίδες συνήθως αποχρωματίζονται.
Οι αποχρωματισμένες περιοχές του δέρματος μπορούν να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος, αν και συχνότερα εντοπίζονται στη ραχιαία επιφάνεια των χεριών, στο πρόσωπο (γύρω από τα μάτια, τη μύτη, το στόμα), στον λαιμό, στις μασχάλες, σε περιοχές τριβής και πίεσης (αγκώνες, γόνατα, ραχιαία επιφάνεια των ποδιών, πλευρά, οσφυϊκή χώρα), γύρω από τον ομφαλό και στις περιοχές όπου το δέρμα είναι φυσιολογικά πιο σκούρο (εξωτερικά γεννητικά όργανα, περιπρωκτική χώρα).
Άχρωμες κηλίδες, επίσης, μπορεί να εμφανιστούν σε σημεία όπου έχει προηγηθεί τραυματισμός.
Υπάρχουν 4 μορφές λεύκης.
Η εντοπισμένη, όταν οι βλάβες βρίσκονται σε μια μόνο περιοχή του σώματος.
Η τμηματική λεύκη, η οποία συναντάται συνήθως σε νεαρές ηλικίες και οι βλάβες εντοπίζονται σε ένα τμήμα ή μια πλευρά του σώματος
Η γενικευμένη, όταν οι βλάβες εντοπίζονται σε πολλές περιοχές και είναι συνήθως συμμετρικές.
Η καθολική λεύκη, όπου υπάρχει αποχρωματισμός όλου του δέρματος και των τριχών.
Μπορούμε να προβλέψουμε την πορεία και την εξέλιξη της λεύκης;
Η λεύκη είναι μια χρόνια πάθηση η οποία έχει απρόβλεπτη πορεία και εξέλιξη.
Σε ορισμένους ασθενείς οι βλάβες παραμένουν σταθερές και περιορισμένες, χωρίς να εξελίσσονται για χρόνια ή και για όλη τους τη ζωή.
Σε άλλους ασθενείς παρατηρείται σταδιακή εξέλιξη σε πλήρη αποχρωματισμό μεγάλων περιοχών.
Πολύ σπάνια η λεύκη καταλαμβάνει όλη την επιφάνεια του δέρματος με γοργούς ρυθμούς.
Πώς γίνεται η διάγνωση της λεύκης;
Η διάγνωση για τον δερματολόγο είναι εύκολη.
Αρχικά γίνεται με την κλινική εξέταση όλου του σώματος με γυμνό μάτι.
Έπειτα, με τη βοήθεια της λυχνίας του Wood (η οποία μετατρέπει την υπεριώδη ακτινοβολία σε ορατή και διαθέτει παράλληλα μεγεθυντικό φακό) ο δερματολόγος μπορεί να εντοπίσει πολύ μικρές αρχικές άχρωμες κηλίδες λεύκης, οι οποίες με τη λυχνία του Wood παίρνουν ένα φωτεινό λευκό ή κυανόλευκο χρώμα.
Πρέπει να κάνω επιπλέον εξετάσεις αν μου διαγνωσθεί λεύκη;
Ο δερματολόγος μπορεί να ζητήσει επιπλέον αιματολογικές εξετάσεις για να αποκλείσει τη συνύπαρξη αυτοάνοσης θυρεοειδίτιδας καθώς και ενδοκρινολογική εκτίμηση.
Είναι απαραίτητο να διευκρινιστεί ότι η λεύκη είναι μια καλοήθης πάθηση, η οποία δεν απειλεί τη σωματική υγεία του ασθενούς.
Πολλές φορές όμως η ψυχολογική επίπτωση της λεύκης είναι μεγάλη. Οι ασθενείς καταλαμβάνονται από έντονο άγχος για τη δυσμορφία που δημιουργείται, καθώς και για την εξέλιξή της. Δεν είναι σπάνιες οι φορές που η αυτοεκτίμηση του ασθενούς πέφτει και εμφανίζονται προβλήματα τόσο στην επαγγελματική όσο και στην προσωπική του ζωή.
Υπάρχει θεραπεία;
Αρχικά πρέπει να ειπωθεί ότι καλό είναι να αποφεύγονται τραυματισμοί του δέρματος διότι, στα άτομα με προδιάθεση για λεύκη, σε σημεία τραυματισμού μπορεί να εμφανισθούν άχρωμες βλάβες.
Η αντιηλιακή προστασία όλης της επιφάνειας του δέρματος, τόσο στα σημεία όπου υπάρχουν άχρωμες κηλίδες όσο και σε εκείνα οπού δεν υπάρχουν, είναι απαραίτητη για δύο λόγους. Πρώτον, να προληφθεί το έγκαυμα των προσβεβλημένων περιοχών του δέρματος από τη λεύκη και, δεύτερον, να αποφευχθεί η έντονη αντίθεση που θα δημιουργηθεί μεταξύ των μαυρισμένων περιοχών δέρματος και των άχρωμων περιοχών της λεύκης, οι οποίες δεν έχουν τη δυνατότητα να μαυρίσουν.
Η επιλογή της θεραπείας εξαρτάται από τη γενική υγεία, την ηλικία, την εντόπιση και την ψυχολογική επίπτωση της νόσου στον ασθενή.
Τέλος, πριν περιγραφούν τα είδη αντιμετώπισης, ας διευκρινιστεί ότι οι βλάβες που βρίσκονται πάνω από προεξοχές οστών και σε άτριχα μέρη ανταποκρίνονται λιγότερο στη θεραπεία συγκριτικά με τις αντίστοιχες βλάβες που βρίσκονται στο πρόσωπο, το σώμα και σε μέρη όπου υπάρχουν τρίχες.
Υπάρχουν πολλές διαθέσιμες θεραπείες για την αντιμετώπιση της λεύκης, αλλά τα αποτελέσματα της κάθε θεραπείας είναι διαφορετικά από άνθρωπο σε άνθρωπο. Για τον λόγο αυτό, συχνά δοκιμάζονται περισσότερες από μία θεραπευτικές προσεγγίσεις, μέχρι να βρεθεί η καλύτερη θεραπεία για τον κάθε ασθενή. Επίσης, πολλές φορές γίνεται και συνδυασμός περισσοτέρων από μιας θεραπείας.
Πιο αναλυτικά.
Τοπική θεραπεία
Πρόκειται για την πιο απλή και δημοφιλή θεραπεία και χρησιμοποιείται τόσο σε παιδιά όσο και σε ενήλικες.
Διάφορες ουσίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν τοπικά για τον επαναχρωματισμό του δέρματος και συχνότερα οι κρέμες κορτιζόνης (τοπικά κορτικοστεροειδή). Συνήθως χρησιμοποιούνται ισχυρά ή πολύ ισχυρά τοπικά κορτικοστεροειδή, τα οποία εφαρμόζονται από 2 μέχρι και 5 μήνες υπό συνεχή ιατρική παρακολούθηση, έτσι ώστε να αποφευχθούν ανεπιθύμητες ενέργειες. Η πιο συχνή ανεπιθύμητη ενέργεια είναι η ατροφία του δέρματος, δηλαδή το δέρμα γίνεται λεπτό, εύθραυστο με ευρυαγγείες.
Η τοπική θεραπεία συνιστάται για μικρές περιοχές και πολλές φορές τα τοπικά κορτικοστεροειδή συνδυάζονται με κάποιο άλλο φάρμακο για καλύτερα αποτελέσματα.
Η τοπική θεραπεία είναι πιο αποτελεσματική για την αντιμετώπιση των άχρωμων βλαβών του προσώπου, ενώ τα χέρια και τα πόδια ανταποκρίνονται λιγότερο σε αυτή.
Συστηματική αγωγή
Κορτιζόνη από το στόμα ή ενδομυϊκά, συνιστάται στις περιπτώσεις που η πάθηση εξελίσσεται γρήγορα και σε πολλά σημεία ταυτόχρονα.
Φωτοχημειοθεραπεία (PUVA)
Πολλοί θεωρούν ότι είναι η καλύτερη θεραπεία, ιδίως για τις περιπτώσεις εκτεταμένης λεύκης σε ενήλικες.
Ο ενδιαφερόμενος λαμβάνει από το στόμα (ως χάπι) μια φωτοευαισθητοποιό ουσία, το ψωραλένιο, και δύο ώρες μετά εκτίθεται σε μια ειδική λάμπα που εκπέμπει υπεριώδη ακτινοβολία UVA. Ο συνδυασμός ψωραλένιου και UVA μπορεί να επαναχρωματίσει το δέρμα. Η διάρκεια της έκθεσης στην UVA αυξάνεται προοδευτικά.
Οι θέσεις που ανταποκρίνονται περισσότερο σε αυτήν τη θεραπεία είναι το πρόσωπο, ο κορμός, οι βραχίονες, οι μηροί και οι κνήμες. Ωστόσο, φαίνεται να μην είναι εξίσου αποτελεσματική όσον αφορά τα χέρια και τα πόδια.
Οι συνεδρίες PUVA γίνονται σε κέντρα PUVA ή σε νοσοκομείο συνήθως 2-3 φορές την εβδομάδα.
Οι παρενέργειες αυτής της θεραπείας είναι είτε άμεσες (ναυτία, εμετός, ξηρότητα του δέρματος, έγκαυμα) είτε μακροχρόνιες (φωτογήρανση, καταρράκτης, καρκίνοι του δέρματος).
Η PUVA θεραπεία δεν πραγματοποιείται σε παιδιά κάτω των 12 ετών.
Τοπική φωτοχημειοθεραπεία
Η φωτοευαισθητοποιός ουσία δηλαδή το ψωραλένιο και πιο συγκεκριμένα το (8-MOP), εφαρμόζεται τοπικά στις άχρωμες βλάβες του δέρματος και έπειτα ακολουθεί έκθεση αυτών σε λάμπα που εκπέμπει UVA ή και στο φως του ήλιου.
Η θεραπεία αυτή συνιστάται για βλάβες περιορισμένης έκτασης.
Στενού φάσματος UVB φωτοθεραπεία
Πρόκειται για έκθεση σε λάμπες που εκπέμπουν ακτινοβολία UVB στα 311 nm.
Ο ασθενής δε λαμβάνει χάπια ούτε χρειάζεται επάλειψη με φωτοευαισθητοποιό ουσία.
Η θεραπεία αυτή είναι λιγότερο αποτελεσματική συγκριτικά με την PUVA, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στα παιδιά.
Χειρουργική επέμβαση
Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται σε ενήλικες με βλάβες λεύκης οι οποίες είναι σταθερές σε μέγεθος για τουλάχιστον 6 μήνες και απέτυχαν άλλες θεραπευτικές μέθοδοι.
Συνήθως μικρομοσχεύματα υγιούς δέρματος του ίδιου του ασθενούς, δηλαδή χωρίς αχρωμία, τοποθετούνται στις λευκές περιοχές και στη συνέχεια ακολουθεί PUVA θεραπεία.
Η μέθοδος αυτή δε συνιστάται σε παιδιά και σε άτομα με τάση για χηλοειδή.
Οι συχνότερες παρενέργειες είναι η τοπική μόλυνση και η αποτυχία επαναχρωματισμού του δέρματος.
Αποχρωματισμός του υγιούς δέρματος
Αυτή είναι μια θεραπευτική επιλογή για τον ενήλικα που έχει πλέον ελάχιστες περιοχές δέρματος φυσιολογικού χρώματος και δεν έχει ανταποκριθεί σε καμία θεραπεία για τη λεύκη.
Εφαρμόζεται τοπικά, στις περιοχές όπου το δέρμα είναι ακόμα χρωματισμένο, κρέμα υδροκινόνης, η οποία σταδιακά το αποχρωματίζει και στο τέλος της αγωγής το δέρμα είναι όλο λευκό.
Η θεραπεία αποχρωματισμού μπορεί να διαρκέσει 1 έως και 5 χρόνια.