Τι είναι η ψώρα;
Η ψώρα είναι μια αρκετά συχνή και ιδιαίτερα μεταδοτική, παρασιτική λοίμωξη του δέρματος, η οποία οφείλεται στο άκαρι της ψώρας ή σαρκοκόπτη της ψώρας του ανθρώπου (Sarcoptes scabiei hominis). Η ψώρα χαρακτηρίζεται από έντονο κνησμό και μεταδίδεται με την παρατεταμένη σωματική επαφή. Την συναντάμε σε ανθρώπους όλων των φυλών και των κοινωνικών τάξεων, συχνότερα όμως σε ανθρώπους όπου ζουν υπό συνθήκες συνωστισμού.
Η Ψώρα και η ψωρίαση είναι δύο εντελώς διαφορετικές παθήσεις όπου συχνά δημιουργείται σύγχυση στους ασθενείς λόγω του παρόμοιου ονόματός τους.
Που οφείλεται η ψώρα;
Η ψώρα οφείλεται στο άκαρι της ψώρας. Το ενήλικο θηλυκό άκαρι είναι μεγαλύτερο από το αρσενικό και κινείται με πολύ μεγάλη ταχύτητα στο δέρμα. Μετά τη γονιμοποίηση του θηλυκού από το αρσενικό πάνω στην επιφάνεια του δέρματος, το θηλυκό αρχίζει να σκάβει σήραγγα προχωρώντας μέσα στη επιδερμίδα. Ανοίγει περίπου 2-3 χιλιοστά σήραγγας το 24ωρο δουλεύοντας πιο εντατικά τη νύχτα. Ταυτόχρονα με τη διάνοιξη της σήραγγας γεννά και 2-3 αυγά την ημέρα τα οποία και αφήνει μέσα στη σήραγγα καθώς προχωρά. Το κάθε θηλυκό υπολογίζεται ότι γεννά περίπου 10-25 αυγά πριν πεθάνει και από το κάθε αυγό μετά από 7-10 ημέρες θα βγει ένα ενήλικο άκαρι.
Πώς μεταδίδεται η ψώρα;
Στους ενήλικες η μετάδοση της ψώρας γίνεται κυρίως με τη σεξουαλική επαφή.
Στα παιδιά γίνεται μετά από την παρατεταμένη σωματική επαφή, είτε δηλαδή όταν κοιμούνται στο ίδιο κρεβάτι με κάποιον που έχει ήδη ψώρα, είτε κατά την επαφή με άλλα παιδιά κατά την διάρκεια του παιχνιδιού.
Μπορεί ακόμη και τα βρέφη να μολυνθούν, από τη μητέρα, κατά τη διάρκεια του θηλασμού.
Η μετάδοση της ψώρας είναι επίσης δυνατή μετά από την κοινή χρήση εσωρούχων, ρούχων και κλινοσκεπασμάτων, ωστόσο πρέπει να τονισθεί ότι το άκαρι δεν επιβιώνει περισσότερο από 24-48 ώρες μακριά από το ανθρώπινο σώμα. Κατά συνέπεια, για να γίνει η μετάδοση πρέπει το υγιές άτομο να φορέσει απευθείας τα ρούχα του ατόμου που νοσεί .
Είναι σπάνια η μετάδοση της ψώρας με τη χειραψία, διότι διαρκεί ελάχιστο χρόνο η επαφή και δεν δίνει την ευκαιρία στο άκαρι να περάσει από το ένα άτομο στο άλλο.
Φυσικά όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των παρασίτων που φιλοξενεί κάποιος επάνω του, τόσες περισσότερες πιθανότητες υπάρχουν να μεταφερθεί η λοίμωξη.
Όταν ένας άνθρωπος κολλήσει ψώρα, πότε ξεκινά να γίνεται μεταδοτικός;
Ο ψωρικός ασθενής είναι μεταδοτικός από τη στιγμή που θα κολλήσει το άκαρι, δηλαδή 4-6 εβδομάδες πριν την εκδήλωση των κλινικών συμπτωμάτων (χρόνος επώασης).
Πως εκδηλώνεται η ψώρα;
Υπάρχουν διάφοροι τύποι ψώρας. Σε αυτούς συγκαταλέγονται:
1) Κλασική ψώρα.
Σε 4-6 εβδομάδες από την μόλυνση εμφανίζεται κνησμός, ο οποίος διαρκεί όλη τη διάρκεια της ημέρας αλλά είναι πιο έντονος τη νύχτα, τόσο έντονος μάλιστα ώστε να εμποδίζει το νυχτερινό ύπνο.
Το εξάνθημα χαρακτηρίζεται από μικρά εξογκώματα στο δέρμα από τα οποία πολλές φορές διακρίνουμε να ξεκινά μια λεπτή ελαφρώς διογκωμένη καμπυλωτή γραμμή, η οποία έχει χρώμα όμοιο με εκείνο του δέρματος και μήκος 5-10 mm (είναι η σήραγγα που έχει σκάψει το άκαρι). Με το ξύσιμο (το οποίο δρα αντανακλαστικά ώστε να μπορέσουμε να απομακρύνουμε το άκαρι από το σώμα μας) η γραμμή αυτή μετατρέπεται σε αύλακα. Τις περισσότερες φορές ακόμη και τα μικρά εξογκώματα στο δέρμα είναι και αυτά διαβρωμένα (αποκεφαλισμένα) λόγω ξεσμού. Εκτός από τα εξογκώματα παρατηρούνται επίσης μικρές διογκώσεις (οζίδια) ενώ μπορεί να παρατηρήσουμε και εκτεταμένες εκδορές που έχουν προκληθεί από τον έντονο ξεσμό. Μερικές φορές είναι πιθανό να ακολουθήσουν και βακτηριακές μολύνσεις τοπικά από σταφυλόκοκκους και στρεπτόκοκκους λόγω του ξυσίματος.
Το εξάνθημα της ψώρας εντοπίζεται συνήθως στους καρπούς, στα πλάγια των δακτύλων των χεριών, στις μασχάλες, στους αγκώνες, στην κοιλιά (ιδιαίτερα γύρω από τον ομφαλό) , στους γλουτούς και στους μηρούς. Στις γυναίκες παρουσιάζεται επίσης γύρω από τις θηλές των μαστών (με αυτό τον τρόπο μολύνουν τα βρέφη κατά τον θηλασμό) και στους άνδρες στο πέος και το όσχεο.
2) Ψώρα των βρεφών και των νηπίων.
Η ψώρα στα βρέφη και τα νήπια χαρακτηρίζεται από εξογκώματα, φυσαλίδες και φλύκταινες (δηλαδή φουσκαλίτσες με κίτρινο υγρό) συνήθως στις τυπικές θέσεις, που είναι οι παλάμες και τα πέλματα, αλλά και στο λαιμό, στο πρόσωπο και στο υπόλοιπο σώμα.
3) Οζώδης ψώρα
Όταν πλέον έχει ιαθεί η ψώρα και παρά την αντιψωρική θεραπεία που έχει προηγηθεί, είναι πιθανό έντονα κνησμώδεις ερυθροκαφέ διογκώσεις (οζίδια) να παραμείνουν σε ορισμένα σημεία του σώματος.
Αυτό φαίνεται ότι οφείλεται σε τμήματα του νεκρού ακάρεος που έχουν απομείνει στο δέρμα και προκαλούν μια τοπική αντίδραση του οργανισμού.
Σε αυτή τη μορφή, η ψώρα δεν είναι πλέον μεταδοτική.
4) Νορβηγική ψώρα.
Αυτή η μορφή ψώρας θυμίζει κλινικά την ψωρίαση αφού χαρακτηρίζεται από κρούστες και λέπια με έντονη απολέπιση σε όλο το σώμα όπως και υπερκεράτωση στα χέρια και στα πόδια.
Εμφανίζεται σε άτομα με αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα (όπως για παράδειγμα οι HIV ασθενείς), σε αντίθεση με τους άλλους τύπους ψώρας που εμφανίζονται σε ανοσολογικώς υγιή άτομα.
Τα ακάρεα βρίσκονται κατά εκατοντάδες και χιλιάδες στο δέρμα, και αποβάλλονται από το δέρμα του ασθενούς μέσω των λεπιών του δέρματος που παραμένουν στα εσώρουχα, τα ρούχα και τα κλινοσκεπάσματα.
Πρέπει να σημειωθεί ότι πρόκειται για άκρως μεταδοτική μορφή ψώρας.
5) Ψώρα στον άνθρωπο προερχόμενη από ψώρα των ζώων.
Υπάρχουν ορισμένα ακάρεα τα οποία είναι προσαρμοσμένα να ζουν μόνο στο δέρμα των ζώων, ενώ περιστασιακά για μικρό χρονικό διάστημα μπορούν να ζήσουν και σε αυτό των ανθρώπων.
Το συχνότερο ακάρεο ζώου που προσβάλλει τον άνθρωπο, είναι αυτό του σκύλου. Στον σκύλο βρίσκεται συνήθως στα αυτιά του, στους αγκώνες και στη ράχη του. Αν το άκαρι της ψώρας του σκύλου περάσει στον άνθρωπο, τότε μετά από 1 έως και 30 ημέρες θα παρουσιαστεί ένα έντονα κνησμώδες εξάνθημα όμοιο με εκείνο της τυπικής ψώρας, που θα λείπουν όμως οι σήραγγες.
Το άκαρι του σκύλου ζει μέχρι 4 ημέρες επάνω στο δέρμα του ανθρώπου και έτσι το εξάνθημα περιορίζεται και φεύγει από μόνο του, αν φυσικά ο άνθρωπος δεν εξακολουθήσει να έρχεται σε επαφή με το μολυσμένο ζώο.
Ποιά είναι η θεραπεία της ψώρας;
Με βάση όλα τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό ότι η ψώρα είναι μια πολύ μεταδοτική νόσος, η οποία μπορεί να αντιμετωπιστεί επιτυχώς αν υπάρξει γρήγορη προσφυγή σε δερματολόγο έτσι ώστε να γίνει η σωστή διάγνωση και ακολούθως η άμεση έναρξη της κατάλληλης θεραπείας.
- Την αγωγή θα κάνουν εκτός από τον ασθενή και τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας που διαμένουν στο ίδιο σπίτι. Επίσης όλοι οι άνθρωποι με τους οποίους κοιμήθηκε στο ίδιο κρεβάτι ή είχε σεξουαλικές επαφές ή παρατεταμένη σωματική επαφή μαζί τους, έως και 40 ημέρες πριν την εμφάνιση του εξανθήματος, ακόμη και αν αυτοί δεν έχουν εμφανίσει εξάνθημα.
- Τα κλινοσκεπάσματα, εσώρουχα και ρούχα που χρησιμοποίησαν τις τελευταίες 4-5 ημέρες ο ασθενής αλλά και οι οικείοι του θα πρέπει να πλυθούν στο πλυντήριο στους 50 °C. Τα στρώματα και ότι άλλο δε μπορεί να μπει στο πλυντήριο θα πρέπει είτε να μείνουν στον ήλιο για 4 ημέρες, είτε να πλυθούν με στεγνό καθάρισμα σε υψηλή θερμοκρασία. Ο χώρος, αφού ψεκαστεί με εντομοαπωθητικό θα πρέπει να καθαριστεί με ηλεκτρική σκούπα έτσι ώστε να απομακρυνθούν τυχόν επιζώντα ακάρεα από τα πατώματα και τα έπιπλα.
- Τη νύχτα πριν τον ύπνο πρέπει να προηγείται ζεστό μπάνιο, να κόβονται τα νύχια και ακολούθως να απλώνεται το φάρμακο σε λεπτό στρώμα ομοιόμορφα σε όλη την επιφάνεια του δέρματος από το λαιμό και κάτω, ειδικά ανάμεσα στα δάκτυλα των χεριών και των ποδιών, κάτω από τα νύχια και στις πτυχές (στις μασχάλες, κάτω από το στήθος, ανάμεσα στους γλουτούς και ομφαλό). Στα βρέφη θα πρέπει να επαλείφεται το πρόσωπο και το τριχωτό της κεφαλής.
- Το φάρμακο θα πρέπει να απομακρύνεται με χλιαρό λουτρό καθαριότητας μετά από 8 ώρες στα βρέφη και τα παιδιά, ενώ μετά από 12 ώρες στους ενήλικες.
- Λόγω του έντονου κνησμού και του ακόλουθου ξεσμού μπορεί να προκληθούν βακτηριακές επιμολύνσεις. Αυτές πρέπει πρώτα να αποκατασταθούν με αντιβιοτικά και έπειτα να ακολουθήσει η αντιψωρική αγωγή.
- Τα περισσότερα από τα σημερινά αντιψωρικά φάρμακα δεν είναι ωοκτόνα (δηλαδή δεν σκοτώνουν τα αυγά) συνεπώς η θεραπεία θα πρέπει να επαναληφθεί μετά από 7 ημέρες.
- Η θεραπεία της Νορβηγικής ψώρας για να είναι επιτυχής, θα πρέπει να προηγηθεί από κερατολυτική αγωγή (για παράδειγμα σαλυκικλικό οξύ 5-8% σε βαζελίνη). Το σκεύασμα θα πρέπει να επαλειφθεί σε όλο το σώμα συμπεριλαμβανομένου του τριχωτού της κεφαλής και του προσώπου και στη συνέχεια να ακολουθήσει η αντιψωρική αγωγή (πολλές φορές με περισσότερα του ενός αντιψωρικού φαρμάκου).
- Ο ασθενής συνήθως αναφέρει βελτίωση ήδη μετά τις 3 πρώτες ημέρες εφαρμογής του φαρμάκου και σταματά να είναι μεταδοτικός μετά την ολοκλήρωση της αγωγής του.
- Τα φάρμακα κατά της ψώρας είναι ερεθιστικά και σε ορισμένους ασθενείς μπορεί να προκαλέσουν δερματίτιδα εξ επαφής.
Τα αντιψωρικά φάρμακα είναι:
α) Το Θείο: Χρησιμοποιείται ως αλοιφή μέσα σε βαζελίνη ή με cold cream σε συγκέντρωση 5% για παιδιά και 10% για ενήλικες.
β) Το Βενζοικό βενζύλιο: Σε μορφή γαλακτώματος.
γ) Οι Συνθετικές πυρεθρίνες (esdepallethrine και περμεθρίνη).
