Έρπης ζωστήρας, είναι μια λοίμωξη του δέρματος που προκαλείται από τον ιό Herpes Varicella Zoster. Ο ιός αυτός αρχικά εισέρχεται στον οργανισμό προκαλώντας την ανεμευλογιά (αυτό που έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε ως «ανεμοβλογιά»)

Τι είναι;

Είναι μια λοίμωξη του δέρματος που προκαλείται από τον ιό Herpes Varicella Zoster. Ο ιός αυτός αρχικά εισέρχεται στον οργανισμό προκαλώντας την ανεμευλογιά (αυτό που έχουμε συνηθίσει να αποκαλούμε ως «ανεμοβλογιά»). Το αμυντικό σύστημα του οργανισμού τον εξουδετερώνει, αλλά δεν τον απομακρύνει και έτσι ο ιός εξακολουθεί να παρασιτεί, βρίσκοντας καταφύγιο στο νευρικό σύστημα. Εκεί μένει για χρόνια, μέχρι τη στιγμή που για κάποιο λόγο η άμυνα του οργανισμού θα εξασθενήσει. Τότε ο ιός ξυπνά και ακολουθώντας τη διαδρομή του νεύρου, στη ρίζα του οποίου «κοιμόταν» όλα αυτά τα χρόνια, φθάνει στα μέρη του δέρματος όπου το συγκεκριμένο νεύρο είναι υπεύθυνο για την αίσθηση. Όταν φθάσει στο δέρμα προκαλεί ένα επώδυνο δερματικό εξάνθημα σε μια περιοχή του δέρματος που έχει τη μορφή μιας λωρίδας ή μιας ζώνης, από όπου παίρνει και το όνομα «έρπης ζωστήρας».

Πώς εκδηλώνεται;

Αρκετές μέρες πριν εμφανιστεί το εξάνθημα, ο ασθενής μπορεί να εκδηλώσει πυρετό, ρίγη, αίσθημα κόπωσης, γενικής αδιαθεσίας, πονοκέφαλο, ευαισθησία στο φως και μερικές φορές είναι πιθανό να παρουσιάσει και διογκωμένους τους επιχώριους λεμφαδένες. Όλα αυτά μπορεί να ερμηνευθούν ως συμπτώματα γρίπης.

Λίγες ημέρες αργότερα, από τη μια πλευρά του σώματος ή του προσώπου ή ενός άκρου, ο ασθενής αισθάνεται ευαισθησία στο δέρμα, πόνο, φαγούρα, αίσθημα καύσου (καψίματος). Τα συμπτώματα αυτά τις περισσότερες φορές προκαλούν σύγχυση και οδηγούν σε λανθασμένες υποθέσεις όπως μυοσκελετικές παθήσεις, έμφραγμα του μυοκαρδίου, γαστρεντερικά νοσήματα.

Η εικόνα αρχίζει να ξεκαθαρίζει όταν περίπου μετά από 4 ημέρες εκδηλώνεται το εξάνθημα. Χαρακτηριστικό είναι ότι αυτό εμφανίζεται σαν ζώνη στη μια πλευρά του σώματος, δείχνοντας ιδιαίτερη προτίμηση στον θώρακα, την οσφυϊκή περιοχή και το πρόσωπο. Στο δέρμα εμφανίζονται κόκκινες κηλίδες, πάνω στις οποίες εμφανίζονται ομάδες φυσαλίδων με υγρό, οι οποίες στην πορεία σπάνε και καλύπτονται με κρούστες. Το εξάνθημα διαρκεί περίπου 7-10 ημέρες. Σε ηλικιωμένους ασθενείς το εξάνθημα διαρκεί περισσότερο, είναι πιο εκτεταμένο και πιο έντονο.

Πώς μεταδίδεται;

Ο ασθενής που έχει εμφανίσει έρπητα ζωστήρα, μπορεί να μεταδώσει τον ιό Herpes Varicella Zoster σε οποιονδήποτε δεν έχει ανοσία στην ανεμευλογιά, δηλαδή σε οποιονδήποτε δεν έχει νοσήσει από ανεμευλογιά στο παρελθόν ή δεν έχει κάνει το εμβόλιο της ανεμευλογιάς. Η μετάδοση γίνεται όταν κάποιος έρθει σε επαφή με τις ανοιχτές πληγές του ασθενούς. Το άτομο αυτό θα εκδηλώσει ανεμευλογιά και όχι έρπητα ζωστήρα. Μέχρι οι φυσαλίδες να καλυφθούν από κρούστες, πρέπει ο ασθενής να αποφεύγει τη σωματική επαφή ιδιαίτερα με εγκύους, νεογέννητα και άτομα με εξασθενημένο αμυντικό σύστημα.

Ποιες κατηγορίες ανθρώπων κινδυνεύουν περισσότερο;

Το αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα είναι ο σημαντικότερος παράγοντας κινδύνου που προδιαθέτει για το «ξύπνημα» του ιού. Οποιαδήποτε κατάσταση, πάθηση ή θεραπεία αποδυναμώνει το αμυντικό σύστημα, είναι ικανή να ξυπνήσει τον ιό ο οποίος θα προκαλέσει έρπητα ζωστήρα και όχι ανεμευλογιά. Για αυτόν τον λόγο κινδυνεύουν περισσότερο:

Όσοι παίρνουν ανοσοκατασταλτικά φάρμακα, δηλαδή φάρμακα που δίνονται στους ανθρώπους που έχουν υποστεί μεταμόσχευση, για την αποφυγή της απόρριψης του μοσχεύματος και σε όσους κάνουν μακροχρόνια χρήση κορτικοστεροειδών.

Οι ασθενείς με AIDS, οι ασθενείς με καρκίνο που υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία ή και ακτινοθεραπεία.

Οι άνθρωποι άνω των 50 ετών. Ο έρπης ζωστήρας μπορεί να εμφανιστεί σε όλες τις ηλικίες, όμως μετά την ηλικία των 50 ετών οι πιθανότητες εμφάνισης και η σοβαρότητα της λοίμωξης, αυξάνονται δραματικά. Αντίστοιχα, αυξάνεται και η ένταση όπως και η διάρκεια του πόνου ο οποίος μπορεί να επιμένει για μήνες μετά την υποχώρηση του εξανθήματος (μεθερπητική νευραλγία).

Η συναισθηματική φόρτιση (άγχος) και η κόπωση είναι επίσης καταστάσεις ικανές να αποδυναμώσουν το αμυντικό σύστημα και να ξυπνήσουν τον ιό.

Συνήθως οι περισσότεροι άνθρωποι εκδηλώνουν έρπητα ζωστήρα μόνο μια φορά στη ζωή τους, όμως είναι δυνατόν, αν και σπάνια συμβαίνει, να εκδηλωθεί περισσότερες από μια φορές.

Ποιες είναι οι επιπλοκές;

Η πιο συχνή επιπλοκή είναι πόνος ο οποίος επιμένει για μήνες ή χρόνια μετά την αντιμετώπιση του ιού και την υποχώρηση του εξανθήματος (μεθερπητική νευραλγία). Ο πόνος οφείλεται στο γεγονός ότι ο ιός έχει «περπατήσει» πάνω στο αισθητικό νεύρο, ακολουθώντας την διαδρομή του για να φθάσει στο δέρμα και έτσι έχει καταστρέψει το περίβλημα του νεύρου το οποίο στέλνει μηνύματα πόνου από το δέρμα στον εγκέφαλο. Η πλειονότητα των ασθενών ηλικίας μικρότερης των 30 ετών δεν παρουσιάζει μεθερπητική νευραλγία. Σε άτομα άνω των 40 ετών ή πιθανότητα εκτιμάται στο 33%, ενώ σε άτομα άνω των 70 ετών η πιθανότητα ανέρχεται στο 74%.

Οφθαλμικές επιπλοκές οι οποίες μπορεί να οδηγήσουν μέχρι και σε απώλεια όρασης, έχουμε στην περίπτωση που ο ιός προσβάλλει το οφθαλμικό νεύρο και το εξάνθημα εμφανιστεί στο πρόσωπο, στην περιοχή γύρω από τα μάτια.

Παράλυση προσώπου και προβλήματα στην ακοή ή στην ισορροπία. Αν ο έρπης προσβάλλει νεύρα του προσώπου μπορεί να οδηγήσει σε παροδική ή μόνιμη παράλυση.

Ο διάσπαρτος έρπης ζωστήρας είναι μια σπάνια σοβαρή επιπλοκή, η οποία μπορεί να εμφανιστεί σε ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς. Σε αυτή την περίπτωση, ο έρπης μπορεί να προσβάλει εσωτερικά όργανα όπως πνεύμονες, ήπαρ κ.ά.

Πώς θεραπεύεται ο έρπης και οι επιπλοκές του;

Η θεραπεία του έρπητα ζωστήρα ιδανικά θα πρέπει να ξεκινήσει μέσα στις πρώτες 72 ώρες από τον σχηματισμό των φυσαλίδων. Η έγκαιρη αντιμετώπιση είναι σημαντική για την ταχύτητα επούλωσης των βλαβών, για τον περιορισμό του πόνου και για την πρόληψη των επιπλοκών. Γενικά όμως η χορήγηση αγωγής και μετά τις 72 ώρες, θεωρείται ωφέλιμη.

Τα αντιιικά φάρμακα, ακυκλοβίρη, βαλακυκλοβίρη, φαμσικλοβίρη, χορηγούνται για 7-10 ημέρες και αποτελούν την πρώτη γραμμή θεραπείας. Η δοσολογία τους τροποποιείται σε ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια διότι, τα φάρμακα αυτά απεκκρίνονται από τα νεφρά.

Παυσίπονα χορηγούνται για την αντιμετώπιση του πόνου ο οποίος μπορεί να είναι πολύ έντονος. Ορισμένοι ασθενείς δεν ανέχονται ούτε την επαφή των ρούχων με την περιοχή του δέρματος που έχει εμφανίσει το εξάνθημα. Σε αυτές τις περιπτώσεις όπως και στην μεθερπητική νευραλγία, μπορεί να χορηγηθούν τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά (αμιτριπτυλίνη, νορτριπτιλύνη, δεσιπραμίνη) και αντιεπιληπτικά (γκαπαπεντίνη και πρεγκαμπαλίνη)

Σε μερικές περιπτώσεις ένα βραχύ σχήμα κορτικοστεροιδών για 3-5 ή και περισσότερο ημέρες μπορεί να ωφελήσει.

Αναισθητικές κρέμες ξυλοκαϊνης και καψαϊκίνης.

Πώς μπορεί να γίνει πρόληψη;

Ο καλύτερος τρόπος για να επιτευχθεί η πρόληψη, είναι ο εμβολιασμός. Αρχικά είναι απαραίτητο το εμβόλιο για την ανεμευλογιά, το οποίο συμπεριλαμβάνεται στο καθιερωμένο πρόγραμμα εμβολιασμού των βρεφών, ενώ συστήνεται και σε όσους ενήλικες δεν εμβολιάστηκαν στην παιδική ηλικία. Το εμβόλιο δεν αποτελεί εγγύηση ότι κάποιος δεν θα νοσήσει από ανεμευλογιά, αλλά και σε αυτή την περίπτωση, μειώνει τη σοβαρότητα της νόσου και την πιθανότητα των επιπλοκών.

Πλέον, υπάρχει και το εμβόλιο για τον έρπητα ζωστήρα, το οποίο ανήκει στα εμβόλια που συστήνονται από το Εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμών για ενήλικες άνω των 60 ετών και σε αυτές τις ηλικίες χορηγείται δωρεάν από τους ασφαλιστικούς φορείς.

Το εμβόλιο χορηγείται σε μια δόση, υποδόρια ή ενδομυϊκά κατά προτίμηση στον δελτοειδή μυ. Μειώνει σημαντικά τη συχνότητα εμφάνισης του έρπητα ζωστήρα, του οφθαλμικού έρπητα και της μεθερπητικής νευραλγίας, ενώ ακόμα και στα περιστατικά που θα εμφανίσουν έρπητα ζωστήρα, η σοβαρότητα των συμπτωμάτων θα είναι μικρότερη. Έχει καλό προφίλ ασφαλείας και πάνω από 10 χρόνια εμπειρίας στις ΗΠΑ και άλλες χώρες.

Το εμβόλιο αντενδείκνυται:

σε ασθενείς με ιστορικό υπεραισθησίας, δηλαδή αλλεργίας, σε οποιοδήποτε από τα συστατικά του εμβολίου,

σε άτομα με οξεία και χρόνια λευχαιμία, με λέμφωμα, με AIDS, σε άτομα που λαμβάνουν υψηλές δόσεις κορτιζόνης, σε ασθενείς με ενεργό φυματίωση που δεν είναι υπό φαρμακευτική αγωγή, στις έγκυες. Η εγκυμοσύνη πρέπει να αποφεύγεται για 1 μήνα μετά τον εμβολιασμό.

Κοινοποίηση: