Τι είναι;
Ο όρος τριχοτιλλομανία προέρχεται από τις λέξεις «τρίχα» και «τίλλω» και σημαίνει «τραβάω και ξεριζώνω τις τρίχες από το σώμα μου εξαιτίας ψυχικού πόνου και θλίψης».
Πρόκειται για το επαναλαμβανόμενο τράβηγμα των τριχών από το ίδιο το άτομο, το οποίο έχει ως αποτέλεσμα οι τρίχες να σπάνε ή να ξεριζώνονται. Αυτό οδηγεί στο να δημιουργούνται στο κεφάλι ή στα άλλα έντριχα μέρη του σώματος -από όπου ο ασθενής τραβάει τις τρίχες- μικρές ή μεγάλες περιοχές αλωπεκίας, περιοχές δηλαδή όπου λείπουν τα μαλλιά.
Πρόκειται για μια σχετικά συχνή πάθηση, η οποία εμφανίζεται κυρίως σε παιδιά, ηλικίας 5 έως 12 ετών, αλλά και σε έφηβους ή ενήλικες. Επίσης, παρατηρείται ότι η τριχοτιλλομανία εκδηλώνεται συχνότερα στα κορίτσια συγκριτικά με τα αγόρια.
Η εκρίζωση των τριχών γίνεται είτε συνειδητά είτε ασυνείδητα και το κύριο αίτιο αυτής της συμπεριφοράς αποδίδεται στο άγχος.
Πώς εκδηλώνεται;
Τα παιδιά, και γενικότερα τα άτομα με τριχοτιλλομανία, συνήθως κατά τη διάρκεια της μελέτης ή παρακολούθησης κάποιου θεάματος ή πριν από τον ύπνο, τυλίγουν μία ή περισσότερες τρίχες γύρω από το δάχτυλο τους και στη συνέχεια τις τραβούν ή τις τρίβουν μέχρι να τις ξεριζώσουν ή να τις σπάσουν.
Τα παιδιά προτιμούν να τραβούν κυρίως τις τρίχες του τριχωτού κεφαλής, τις οποίες μπορούν να φτάσουν πιο εύκολα, όπως της δεξιάς μετωποκροταφικής χώρας, όσον αφορά τους δεξιόχειρες, ενώ σπανιότερα τραβούν τις τρίχες από τα φρύδια και τις βλεφαρίδες. Όσον αφορά τους εφήβους και τους ενήλικες, εκτός από τις προαναφερθείσες περιοχές, τραβούν το μουστάκι, τα γένια, τις τρίχες από τα χέρια και τα πόδια και από το εφήβαιο.
Το επαναλαμβανόμενο αυτό τράβηγμα οδηγεί στη δημιουργία μικρών ή μεγάλων περιοχών αλωπεκίας, περιοχών δηλαδή από όπου λείπουν μαλλιά. Οι τρίχες σε αυτές τις περιοχές είναι κοντές, τυχαία κατανεμημένες, σπασμένες σε διαφορετικά μήκη, ωστόσο μπορεί και να λείπουν εντελώς. Σε αυτή την περίπτωση η κλινική εικόνα θυμίζει τη γυροειδή αλωπεκία. Όσον αφορά το υπόλοιπο τριχωτό κεφαλής, η πυκνότητα των μαλλιών παραμένει φυσιολογική.
Οι περισσότεροι γονείς συνήθως δεν αντιλαμβάνονται τη συνήθεια αυτή του παιδιού τους, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι το παιδί απλά «παίζει με τα μαλλιά του» και επισκέπτονται τον δερματολόγο ψάχνοντας να αιτιολογήσουν την απώλεια των μαλλιών. Επίσης, το ίδιο το παιδί τις περισσότερες φορές δεν γνωρίζει και αρνείται ότι τραβάει τα μαλλιά του και αυτό συμβαίνει γιατί συχνά το επαναλαμβανόμενο τράβηγμα των τριχών γίνεται ασυνείδητα.
Τι εξέλιξη έχει η τριχοτιλλομανία;
Οι ασθενείς με τριχοτιλλομανία χωρίζονται σε τρείς ομάδες, με βάση την ηλικία έναρξης της πάθησης, και κάθε ομάδα έχει διαφορετική εξέλιξη:
- Η πρώτη ομάδα αφορά τα παιδιά της προσχολικής ηλικίας, δηλαδή παιδιά έως 5 ετών. Σε αυτή την ηλικία η τριχοτιλλομανία μπορεί να είναι απλώς μια «κακή συνήθεια», όπως η ονυχοφαγία, μπορεί όμως να είναι και εκδήλωση άγχους. Στη δεύτερη περίπτωση το τράβηγμα των τριχών αποτελεί για το παιδί ένα τρόπο εκτόνωσης προκειμένου να καταπνίξει αρνητικά συναισθήματα. Τραβώντας τα μαλλιά του, αποσπά προσωρινά την προσοχή του από το γεγονός ή τη συνθήκη που του δημιουργεί άγχος και με αυτόν τον τρόπο αποφορτίζεται. Πολλά παιδιά εκδηλώνουν την τριχοτιλλομανία ως αντίδραση σε εντάσεις στο οικογενειακό περιβάλλον, στον ερχομό ενός νέου αδελφού, στην έλλειψη μητρικής ή πατρικής στοργής ή κατά τη διάρκεια νοσηλείας τους σε νοσοκομείο. Συνήθως, η τριχοτιλλομανία που ξεκινά σε αυτή την ηλικία υποχωρεί μόνη της και σπάνια αποτελεί εκδήλωση βαρύτερης ψυχικής διαταραχής.
- Η δεύτερη ομάδα αφορά τους προέφηβους και τους νεαρούς ενήλικες (από 9 έως 13 ετών). Και σε αυτή την ομάδα, η εμφάνιση της τριχοτιλλομανίας συνήθως αποτελεί αντίδραση σε στρεσογόνες καταστάσεις που προκαλούνται μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον ή στις δυσκολίες στο σχολείο. Σε αυτή την κατηγορία η πάθηση έχει περισσότερο χρόνια πορεία με συχνές υποτροπές.
- Η τρίτη ομάδα αφορά τους ενήλικες. Μετά την ενηλικίωση η τριχοτιλλομανία μπορεί να είναι ένδειξη βαθύτερης ψυχιατρικής διαταραχής. Εκδηλώνεται με παρατεταμένη πορεία και μπορεί να εξελιχθεί ως χρόνια κατάσταση.
Πώς αντιμετωπίζεται;
Δεν υπάρχει ειδική αγωγή για την αντιμετώπιση της τριχοτιλλομανίας.
Αρχικά, είναι απαραίτητο οι γονείς και ο γιατρός να προσπαθήσουν να εντοπίσουν την αιτία του προβλήματος.
Η συζήτηση του παιδιού με τον γονιό που δείχνει κατανόηση, είναι δεκτικός και στηρίζει το παιδί είναι πάντα πολύτιμη.
Η επίκριση και η τιμωρία από την πλευρά του γονιού, απεναντίας, δεν βοηθούν και ενδέχεται να επιδεινώσουν τη συναισθηματική δυσφορία του παιδιού.
Μια τεχνική που βοηθά μερικά παιδιά να εγκαταλείψουν αυτή την συνήθεια είναι ο γονιός ή γενικότερα ο φροντιστής τους να τους αποσπά την προσοχή κάθε φορά που ξεκινούν να τραβούν τις τρίχες.
Επίσης, σημαντική είναι η επιβράβευση όταν το παιδί καταφέρει να ελέγξει αυτή την παρόρμηση και για κάποιο χρονικό διάστημα, μικρό ή μεγάλο, δεν τραβήξει τις τρίχες του.
Τέλος, στις περιπτώσεις όπου το πρόβλημα εξακολουθεί να υπάρχει για πολύ καιρό ή όταν η απώλεια των μαλλιών είναι πολύ εκτεταμένη καλό είναι οι γονείς να απευθυνθούν σε παιδοψυχίατρο (ενώ αντίστοιχα στην περίπτωση των ενηλίκων σε ψυχίατρο ή σε επαγγελματίες ψυχικής υγείας) ώστε να εντοπιστεί η αιτία του προβλήματος προκειμένου να αντιμετωπιστεί και παράλληλα να αποκλειστεί μια ψυχιατρική διαταραχή.