Τι είναι η κνίδωση;
Η κνίδωση πήρε το όνομα της από την λέξη «κνίδη», που στα αρχαία Ελληνικά σημαίνει τσουκνίδα, διότι το εξάνθημα που τη χαρακτηρίζει πολλές φορές μοιάζει με αυτό που προκαλείται μετά την επαφή του δέρματος με την τσουκνίδα.
Η κνίδωση χαρακτηρίζεται από πομφούς (κοινώς πετάλες ή καντήλες) . Οι πομφοί είναι εντοπισμένα οιδήματα (πρηξίματα) του δέρματος, λευκορόδινα που εμφανίζονται ξαφνικά και συνήθως διαρκούν από μερικά λεπτά έως 24 ώρες και συνοδεύονται από έντονο κνησμό (αίσθηση φαγούρας).
Η νόσος μπορεί να διαρκέσει από μερικές ημέρες ή εβδομάδες έως και μήνες ή χρόνια. Όταν η διάρκειά της είναι μικρότερη των 6 εβδομάδων ονομάζεται οξεία κνίδωση, ενώ όταν υπερβεί αυτό το χρονικό όριο ονομάζεται χρόνια κνίδωση.
Το 15-25% του γενικού πληθυσμού εμφανίζει τουλάχιστον μια φορά στη ζωή του τη νόσο.
Ποιες είναι οι αιτίες της κνίδωσης;
Φάρμακα. Συνήθως τα αντιβιοτικά, τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (παυσίπονα) και τα αντιπυρετικά.
Φυτικές ή ζωικές ουσίες. Η γύρη των ανθέων είναι συνηθισμένο αίτιο κατά την περίοδο της ανθοφορίας. Επίσης τα ακάρεα, το τρίχωμα οικιακών ζώων (γάτες, σκύλοι) ή πτηνών.
Τροφές. Μεγάλος αριθμός τροφών μπορεί να προκαλέσει κνίδωση, συνήθως οξείας μορφής. Τα οστρακοειδή, τα μαλάκια, τα ψάρια, οι ξηροί καρποί, η σοκολάτα, οι φράουλες, τα πορτοκάλια, τα σύκα, οι ντομάτες, οι μπανάνες, τα ακτινίδια, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα αυγά, καθώς και τα συντηρημένα τρόφιμα λόγω των συντηρητικών που περιέχουν.
Λοιμώδεις παράγοντες. Διάφορες μικροβιακές λοιμώξεις συνήθως χρόνιες μπορεί να γίνουν αιτία κνίδωσης. Επίσης μυκητιασικές λοιμώξεις από είδη Candida ή από διάφορα δερματόφυτα. Παρασιτώσεις του εντέρου. Ιώσεις όπως η ηπατίτιδα Β και η λοιμώδης μονοπυρήνωση.
Νόσοι του κολλαγόνου (αυτοάνοσα νοσήματα). Ο Συστηματικός Ερυθηματώδης Λύκος και η νόσος του Still μπορεί να συνοδεύονται από κνίδωση
Νεοπλασίες. Η κνίδωση μπορεί να εμφανιστεί πριν την εκδήλωση μιας νεοπλασίας (καρκίνου) ή κατά τη διάρκειά της. Τα πιο συχνά είδη καρκίνου όπου μπορεί να εμφανιστεί η κνίδωση είναι τα λεμφώματα και κυρίως η νόσος του Hodgkin, οι λευχαιμίες και οι καρκίνοι του παχέος εντέρου και του ήπατος.
Πώς εκδηλώνεται η κνίδωση;
Η κνίδωση εκδηλώνεται με πομφούς και έντονο κνησμό. Οι πομφοί χαρακτηρίζονται από μια κεντρική περιοχή ελαφρά ανασηκωμένου, πρησμένου δέρματος, η οποία περιβάλλεται από ένα ερυθρό περίγραμμα (στεφάνι). Το μέγεθος και το σχήμα των πομφών ποικίλλει. Άλλοτε είναι κυκλικό ή ωοειδές και άλλοτε ασαφές σαν γεωγραφικός χάρτης.
Οι πομφοί εμφανίζονται σε ορισμένα σημεία του σώματος, εξαφανίζονται μετά από λίγες ώρες χωρίς να αφήσουν κανένα σημάδι και επανεμφανίζονται σε νέα, διαφορετικά σημεία. Αν πιέσουμε με το χέρι στο κέντρο ενός πομφού, παρατηρούμε ότι αυτός εξαφανίζεται και ξαναεμφανίζεται όταν απομακρυνθεί η πίεση από πάνω του.
Ενίοτε, μπορεί να συνυπάρχει και αγγειοοίδημα. Το αγγειοοίδημα είναι οίδημα (πρήξιμο) που εμφανίζεται στα μαλακά μέρη του σώματος, όπως: χείλη, βλέφαρα και γεννητικά όργανα. Η κνίδωση με ή χωρίς αγγειοοίδημα μπορεί να συνυπάρχει με συμπτώματα από το αναπνευστικό, το γαστρεντερικό και το κυκλοφορικό σύστημα στα πλαίσια μιας αναφυλακτικής αντίδρασης. Αυτή η κατάσταση είναι εξαιρετικά επικίνδυνη και απειλητική για τη ζωή.
Τι είναι η κνίδωση από φυσικά αίτια;
Μια ξεχωριστή κατηγορία κνίδωσης είναι η κνίδωση από φυσικά αίτια, δηλαδή η εμφάνιση κνίδωσης μετά από την επίδραση φυσικών παραγόντων όπως είναι η άσκηση, η θερμότητα, το ψύχος, η τριβή, η πίεση, το ηλιακό φως.
Χολινεργική κνίδωση. Εμφανίζεται μετά από άσκηση και εφίδρωση (ιδρώτα). Προηγείται αίσθημα φαγούρας και στη συνέχεια εμφανίζονται μικροί πομφοί, συνήθως στον θώρακα και τον λαιμό που αργότερα γενικεύονται.
Κνίδωση από θερμότητα. Εντοπίζεται στο σημείο όπου το δέρμα θα έρθει σε επαφή με ένα θερμό αντικείμενο. Όταν η επίδραση της θερμότητας είναι γενικευμένη π.χ. μετά από ζεστό λουτρό, τότε η εμφάνιση των πομφών είναι καθολική (σε όλο το σώμα).
Κνίδωση από ψύχος. Εκδηλώνεται μετά από έκθεση σε ψυχρό αέρα ή νερό. Είναι επικίνδυνη διότι η απότομη είσοδος σε ψυχρό νερό μπορεί να προκαλέσει λιποθυμία με συνέπεια πνιγμό.
Δερμογραφισμός. Είναι η πιο συχνή κνίδωση από φυσικά αίτια. Παρουσιάζεται μετά από γραμμική πίεση του δέρματος με ένα αμβλύ αντικείμενο (π.χ. γλωσσοπίεστρο) όπου ακολούθως παρατηρείται η εμφάνιση γραμμοειδούς πομφού, δηλαδή στο σημείο της πίεσης το δέρμα παρουσιάζει τοπική ερυθρότητα και αμέσως μετά, φούσκωμα. Μέσα σε μισή ώρα οι βλάβες υποχωρούν σα να μην προηγήθηκε ποτέ η πίεση και το δέρμα επανέρχεται στη φυσιολογική του μορφή. Οι ασθενείς με δερμογραφισμό χαρακτηρίζονται από υπερευαισθησία στη τριβή του δέρματος, ερυθρότητα και τοπικό φούσκωμα εμφανίζονται στο δέρμα τους στο σημείο που έχει προηγηθεί κνησμός και ακολούθως έχουν ξύσει με τα νύχια τους.
Κνίδωση από πίεση. Στο σημείο όπου εξασκείται πίεση μετά από ώρες εμφανίζονται επώδυνοι πομφοί.
Κνίδωση από ηλιακό φως. Είναι μια σπάνια μορφή κνίδωσης. Λίγα λεπτά μετά την έκθεση στον ήλιο εμφανίζονται πομφοί στα εκτεθειμένα μέρη του σώματος. Το εξάνθημα υποχωρεί μετά από λίγες ώρες αφού ο πάσχων απομακρυνθεί από τον ήλιο.
Υπάρχει θεραπεία για την κνίδωση;
Αρχικά ο δερματολόγος παίρνει ένα λεπτομερές ιστορικό για να προσπαθήσει να ανακαλύψει τον αιτιολογικό παράγοντα που προκάλεσε την κνίδωση. Αυτό όμως δεν είναι πάντα εύκολο και μόνο στο 25-30% των περιπτώσεων εντοπίζεται το αίτιο. Έπειτα, αναλόγως την βαρύτητα των συμπτωμάτων, δίνεται και αντίστοιχη αγωγή.
Τα αντιισταμινικά, είναι τα φάρμακα εκλογής για την αντιμετώπιση της νόσου. Υπάρχουν διαφόρων ειδών αντιισταμινικα, άλλα παλαιότερα (1ης γενιάς) και άλλα νεότερα (3ης γενιάς) τα οποία χρησιμοποιούνται είτε μόνα τους είτε σε συνδυασμό. Κάποια αντιισταμινικά προκαλούν έντονη υπνηλία και άλλα λιγότερη ή και καθόλου. Είναι σημαντικό όμως να τονισθεί ότι δεν υπάρχει αντιισταμινικό που να είναι το ίδιο αποτελεσματικό για όλους.
Αντιβιοτικά ή αντιμυκητιασικά φάρμακα αν βρεθεί ότι η αιτία της κνίδωσης ήταν μια μικροβιακή ή αντίστοιχα μια μυκητιασική λοίμωξη.
Κορτικοστεροειδή, (κορτιζονούχα). Σε ορισμένες μορφές κνίδωσης συγχορηγούνται με τα αντιισταμινικά. Στην περίπτωση αγγειοοιδήματος, τα αντιισταμινικά δε βοηθούν ιδιαίτερα, συνεπώς απαιτείται η χορήγηση κορτικοστεροειδών από το στόμα ή ενδοφλεβίως.
Ομαλιζουμάμπη (Xolair) είναι ένα μονοκλωνικό αντι-IgE αντίσωμα το οποίο χρησιμοποιείται για τη χρόνια αυθόρμητη κνίδωση και για τον έλεγχο του σοβαρού και επίμονου αλλεργικού άσματος.